#03: Hoe fysieke (over)belasting aanpakken?
Ergonomie op het werk
Iedereen weet dat het werk in de metaalsector zwaar kan zijn. Werknemers moeten lang rechtop staan, zware lasten sleuren of aan een verschroeiend tempo werken en sommigen doen dat allemaal dagelijks tegelijk. De kerncijfers ergonomie in België geven dit heel duidelijk in de studie van de Beroepsvereniging voor Ergonomie weer. Van de Belgische werknemers met werkgerelateerde gezondheidsklachten is dit bij 57% te wijten aan lichamelijke klachten. De werkgebonden rug-, schouder- en knieklachten komen bovendien meer dan dubbel zo vaak voor als de psychosociale klachten.
Binnen de maatschappelijke thema’s van werkbaar werk, langer werken, zware beroepen en langdurig zieken, dient meer aandacht te zijn voor ergonomie. Dat is het werk aanpassen aan de mens. Bijna een kwart van deze medewerkers met fysieke klachten geven immers aan hun job niet te kunnen volhouden tot 60 jaar. M.a.w. de fysieke belasting van het werk moet omlaag en elke CPBW-afgevaardigde kan hier een belangrijke rol spelen.
In deze SummerSchool-editie gaan we het begrip ergonomie duidelijk kaderen, hoe je risico’s op fysieke overbelasting kan opsporen en welke middelen je ter beschikking hebt in het CPBW om een ergonomische werkvloer op de agenda te zetten.
Volg de 5 stappen hieronder
Stap 1: Wat is ergonomie & MSA?
Het woord ergonomie is afkomstig van het Griekse ‘ergon’ (werk) en ‘nomos’ (wet). Letterlijk betekent het ‘wat wettelijk is op werkgebied, hoe het zou moeten zijn. Afgeleid betekent het ‘de wetenschap die de relatie tussen de mens en zijn omgeving tracht te optimaliseren’. Het doel van ergonomie is het aanpassen van de omgeving aan de mens. Dit kan een product, een gebouw of een werkplek zijn.
Om het risico op fysieke overbelasting te verminderen is het van belang om in te zetten op ergonomie. Dat kan door nieuwe werkposten mensgericht te ontwerpen, bestaande werkposten te evalueren op ergonomische risico’s en zo nodig aan te passen. Ontwerp, risicoanalyse en opleiding vormen de bouwstenen van een ergonomiebeleid, een essentieel element van werkbaar werk. Wanneer de bouwstenen niet voldoende uitgewerkt zijn, komt het dak van het huis instabiel te liggen en is er geen sprake van een volwaardig ergonomiebeleid.
Wat zijn musculoskeletale aandoeningen of MSA?
Musculoskeletale of spier- en skeletaandoeningen zijn beschadigingen van spieren, gewrichten of pezen die voornamelijk door werk of de gevolgen van de directe werkomgeving veroorzaakt of verergerd worden. Dergelijke aandoeningen zijn niet alleen nadelig voor de levenskwaliteit van de betrokkene, maar vormen een van de meest voorkomende oorzaken van arbeidsongeschiktheid en beroepsziekten.
Stap 2: Hoe risico’s op fysieke overbelasting opsporen?
Tip 1: In de Belgische welzijnswetgeving, de Codex over het welzijn op het werk, is de risicoanalyse een centraal begrip. In boek VIII over de ergonomische belasting wordt expliciet een risicoanalyse gevraagd voor het manueel hanteren van lasten, beeldschermwerk en staand werken. Vermits deze risico’s in elke onderneming aanwezig zijn, dient elke onderneming te beschikken over een risicoanalyse ergonomie. Hiervoor doet men beroep op de preventieadviseur ergonomie. Naast boek VIII komt ergonomie ook nog in andere delen van de Codex over het welzijn op het werk voor zoals arbeidsmiddelen, moederschapsbescherming, het gezondheidstoezicht …
Tip 2: In het e-book ‘Ergonomie’ van ABVV-Metaal geven we voorbeelden van vragen over specifieke risicofactoren in de metaalsector.
- Tillen, dragen en houden van lasten
- Trekken en duwen
- Repetitief werken
- Werken in ongunstige houdingen
- Staand werken
- Zittend werken
- Energetisch belastend werken
- Geknield en gehurkt werken
- Cognitieve en mentale belasting
- Omgevingsfactoren (lawaai, verlichting, klimaat, trillingen)
kickoff
Tip 3: Voor CPBW-afgevaardigden die actief aan de slag willen gaan met het ergonomiebeleid in de onderneming kunnen we de knipperlichtentool ‘ergonomie en preventie van MSA’ aanraden. Deze excel-tool van de FOD-WASDO is een instrument met heel veel richtvragen die aanzetten tot reflectie over het ergonomiebeleid, de stand van zaken, en de prioriteiten die kunnen worden gesteld. De tool biedt ook de mogelijkheid om jaarlijks te worden doorlopen, zodat de genomen acties kunnen worden geëvalueerd. D.m.v. vijf tabbladen worden verschillende indicatoren met betrekking tot ergonomie en de preventie van MSA weergegeven. Per tabblad krijg je tal van richtvragen die je zullen uitnodigen tot nadenken en zo nodig tot actie.
De eerste tabbladen (1, 2 en 3) zijn gericht op de reflectie van het beleid. De vragen nodigen uit om na te denken over het aanwezige beleid rond ergonomie en de preventie van MSA. Zo komen betrokkenheid, overleg, actieplan en preventiemaatregelen, risicoanalyses en aankoop aan bod.
In het vierde tabblad worden de cijfergegevens verzameld van arbeidsongevallen, re-integratie, verloop en interne mutaties. Tabblad 5 ten slotte geeft een overzicht van de cijfergegevens MSA uit de verslagen van de arbeidsarts.
Tip 4: De website www.ergonomiesite.be is een bron aan informatie als je wil werken rond ergonomie.
Stap 3: Wat kan je mee opvolgen in het CPBW op vlak van ergonomiebeleid?
Tip 5: De risicoanalyses die preventiemaatregelen vereisen moeten opgenomen worden in het vijfjaarlijkse globale preventieplan en de hieruit volgende jaarlijkse actieplannen.
Tip 6: Opleidingen, richtlijnen en instructies moeten voorzien worden over hoe lasten moeten gehanteerd worden en het informeren van werknemers over welke risico’s ze lopen bij de werkzaamheden.
Tip 7: Het verslag van de bedrijfsarts controleren op registratie van MSA. Stel desnoods vragen hierover.
Tip 8: Het was de Federation of European Ergonomics (FEES) die oktober uitriep tot maand van de ergonomie. Misschien een welzijnsproject om bij jullie in het CPBW te lanceren en zo van de gelegenheid gebruik maken om ergonomie en vooral het belang en de voordelen ervan nog eens in de kijker te zetten.
Stap 4: Ergonomische producten bestaan niet!
TIP 9: In reclame gebruikt men ergonomie soms ook als marketingterm zonder verdere inhoud. Een label of certificatie zou hiervoor een oplossing zijn. De moeilijkheid is echter hoe men dit moet evalueren. Een product op zichzelf is niet ergonomisch, het is steeds afhankelijk van de omstandigheden of de manier waarop men het gebruikt. Onderstaande tang is bijvoorbeeld een goede oplossing tijdens assemblagewerk op een verticaal vlak. Op een horizontaal vlak echter zal men de pols evenzeer moeten buigen. Dit betekent ook dat het louter volgen van opgelegde normen niet voldoende is om van een 'ergonomisch product' te kunnen spreken. M.a.w. spier- en skeletaandoeningen worden veroorzaakt door verschillende factoren, werkt een gecombineerde aanpak het best. Ergonomie, psychosociale factoren, werkorganisatie, ... maken allemaal deel uit van een allesomvattend beleid.
Stap 5: Wat kun jij doen?
In 2022 hebben de sociale partners een gezamenlijk nota opgesteld met een belangrijk aantal prioriteiten en accenten voor het welzijnsbeleid in de ondernemingen voor de komende jaren. Op basis van deze vaststellingen en documenten lanceert de Minister van Werk een nationaal actieplan ter verbetering van het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk 2022-2027.
Een belangrijke doelstelling van dit nationaal plan bestaat erin om gezondheidsproblemen verbonden aan de uitvoering van het werk te voorkomen en te bestrijden. Zo wil men de komende jaren extra aandacht besteden aan preventie van skelet- en spieraandoeningen omdat ze één van de meest voorkomende werkgerelateerde gezondheidsproblemen zijn. Binnen de FOD zal een werkgroep worden opgericht, die parallel aan de werkzaamheden op het Europese niveau, zal onderzoeken hoe er in België een concreet wettelijk kader kan tot stand komen.