Met het oog op een verbetering van de concurrentiepositie van het Belgische bedrijfsleven, besliste de besparingsregering Michel I  om vanaf april 2015 de index te blokkeren. Door een blokkering van de index worden de lonen tijdelijk niet meer aangepast aan de inflatie, zeg maar aan de prijsverhogingen. De blokkering heeft exact één jaar geduurd en heeft onze koopkracht met 2% verlaagd. 

Onze index en onze koopkracht

Het indexmechanisme dateert van 1920 en werd ingevoerd een socialistisch minister J. Wauters. Het is een uniek instrument dat onze koopkracht waarborgt. Het zijn niet alleen de lonen, de premies die worden aangepast aan de index, er zijn ook de vervangingsinkomens (werkloosheid, pensioenen,…) die een dergelijke aanpassing krijgen. 

Hoe werkt de index: als uitgangspunt neemt men als basis,  een reeks producten en diensten (de indexkorf) waarvan men de prijs periodiek monitort. De prijsstijgingen en/of de –dalingen worden maandelijks vertolkt in het gepubliceerde “indexcijfer van de consumptieprijzen”.

Voor de werkgevers en besparingsregeringen – we hebben er al een aantal gehad (Martens, Dehaene) -  en momenteel Michel I, is de index een echte schietschijf. Zo bijv. werd in 1994, toen de energieprijzen de pan uit swingden, de gezondheidsindex ingevoerd. Dat was een index waarbij geen rekening werd gehouden met producten als alcohol, tabak en benzine. 

Omdat het aantal indexaanpassingen te beperken werd voortaan ook het 4-maandelijks gemiddelde van de gezondheidsindex genomen, werd benoemd als  de afgevlakte gezondheidsindex . Deze index wordt nog steeds gebruikt om de lonen en vervangingsinkomens aan te passen.

Indexaanpassingen in de metaalsectoren

In onze sectoren zijn er twee methoden om de lonen aan te passen aan de index. 

De eerste methode is de jaarlijkse aanpassing: de refertemaand wordt vastgelegd en men vergelijkt dan de afgevlakte gezondheidsindex van het lopende jaar met die van het voorgaande jaar. Dit resulteert dan in een aanpassing van de lonen in de volgende maand. Bijv. in de metaalbouw nemen we de maand juni van het lopend jaar en vergelijkt deze met de maand juni in het voorgaande jaar. De loonaanpassing gebeurt op de 1 juli. Voor de garagesector is die refertemaand januari.
De tweede methode is de methode van de spilindex. Er wordt een spilindex (cijfer)  bij CAO vastgelegd. Wanneer de afgevlakte gezondheidsindex deze spilindex evenaart of overstijgt, dan stijgen de volgende maand de lonen met 2%. Vervolgens wordt een nieuwe spilindex vastgelegd (=oude spilindex + 2%). Deze methode wordt gehanteerd in de staalsector.

De blokkering

Als kunstgrepen aan het mechanisme niet meer voldoen dan gaan besparingsregeringen over op de drastische middelen: de blokkering. Martens deed het Michel I voor en legde ons 3 indexsprongen van 2% op in 1984, in 1985 en in 1986. Zo’n indexsprong lijkt misschien wel peanuts maar dat is het niet. Als je tijdens één jaar 2% op je brutoloon mist, is dat geen ramp, maar de gevolgen van dat gemis voor je hele loopbaan zijn wel spectaculair.

De besparingsregering Michel I besliste om vanaf april 2015 de gezondheidsindex te blokkeren zonder (gelukkig!) te raken aan het (berekenings)mechanisme als dusdanig. Het was de bedoeling om daarmee de eerstvolgende indexaanpassing van de lonen zo lang mogelijk uit te stellen en bijgevolg een besparing te realiseren. Evenwel een besparing zonder daar tegenover sluitend engagement bijv. meer jobs.

In de praktijk werd het gewone indexcijfer, de gezondheidsindex en de afgevlakte gezondheidsindex zoals gewoonlijk elke maand berekend en bekendgemaakt, alsof er niets aan de hand was. Het afgevlakte gezondheidsindexcijfer bleef elke maand staan op 100,66. 

Vanaf september 2015 begon de inflatie te stijgen van 1% naar 1,8% in januari 2016 tot 2,72% in maart 2016. Aan de basis hiervan lag mede die andere Vlaamse besparingsregering Bourgeois I, o.a. door de invoering van de forfaitaire Turteltaks. Het einde van de blokkering werd ingeluid toen het afgevlakte indexcijfer van april 2016 bekendgemaakt werd, de blokkering was voorbij, we hadden in het totaal en zoals voorzien, 2% ingeleverd. Het afgevlakte gezondheidsindexcijfer voor april 2016 bedroeg 100,93.

En verder !

Daarmee werd ook de spilindex in de staalsector (= 100,88) overschreden, wat ervoor zorgde dat de lonen in de staalsector op 1 mei 2016 met 2% stegen. Voor wat betreft de indexaanpassing in de metaalbouw en in de sector monteerders, is het afwachten wat de afgevlakte gezondheidsindex van juni 2016 zal geven. Op basis van de voorspelling van het planbureau, voorzien wij een indexaanpassing van rond de 0,7%. Wij houden je op de hoogte.