In gesprek met ... Peter Hulsmans.
Ondanks de misschien wel negatieve bijklank van de titel is deze blog enkel bedoeld om op een simpele manier en aan de hand van enkele voorbeelden uit te leggen wat bijna iedereen nu als vanzelfsprekend beschouwt.
Als verzorgingsstaat heeft de staat als eerste verantwoordelijkheid zorg dragen voor het welzijn van zijn burgers, in kwesties van gezondheidszorg ,onderwijs, werkgelegenheid en sociale zekerheid.
De sociale zekerheid, een van de bouwstenen van onze welvaart, is niet meer en niet minder dan het systeem dat sociale bescherming biedt aan alle lagen van onze bevolking. Zonder de sociale zekerheid zou bijna de helft van de Belgen in armoede leven. Stel je maar eens voor dat je alle kosten in het ziekenhuis zelf moest betalen of dat je plots zonder enige vorm van inkomen valt.
Volgens de RVA waren er in januari 2016 574.000 personen werkloos, terwijl er 132.000 openstaande vacatures waren.
De sociale zekerheid is zo belangrijk dat de Federale Overheid, de Gemeenschappen en de Gewesten hierover een samenwerkingsakkoord afsloten op 5 mei 1998 om de armoede tegen te gaan. Hierin stellen ze:
“De sociale zekerheid is prioritair voor het behoud van de sociale samenhang en voor het voorkomen van bestaansonzekerheid, armoede en sociale ongelijkheid en voor de menselijke emancipatie. Bestaansonzekerheid, armoede en sociale, economische en culturele uitsluiting, zelfs voor één enkele persoon, doet op een ernstige manier afbreuk aan de waardigheid en aan de gelijke en vervreemdbare rechten voor alle personen.”
Ze verbinden zich ertoe tot het realiseren van de sociale rechten vastgelegd in artikel 23 van de Grondwet.
Het is door de sociale zekerheid dat er drie zeer belangrijke dingen gerealiseerd kunnen worden:
• Vervangingsinkomens
• Aanvullingen op het inkomen
• Bijstandsuitkeringen
Waaruit bestaan deze drie elementen nu ?
1. Vervangingsinkomens
Wanneer je loonverlies hebt wegens werkloosheid, pensionering of arbeidsongeschiktheid, ontvang je een vervangingsinkomen.
Voorbeeld:
Je wordt arbeidsongeschikt en ontvangt na de periode van het gewaarborgd loon 60 % van je gemiddelde dagloon.
2. Aanvulling op het inkomen
Bepaalde sociale lasten zoals opvoeding van kinderen (het kindergeld) of ziektekosten worden hiermee betaald.
Voorbeeld:
Zelf te betalen ziektekosten bij een normale bevalling.
• Verzekerd bij ziekenfonds: ongeveer 228 euro
• Indien recht op verhoogde tegemoetkoming: 92 euro
• Geen ziekteverzekering: 2718 euro
3. Bijstandsuitkeringen
Iemand die onvrijwillig geen beroepsuitkering heeft, krijgt bijstandsuitkeringen. Denk aan leefloon, tegemoetkoming aan gehandicapten, inkomensgarantie voor ouderen.
Voorbeeld:
De maximale tegemoetkoming om bijkomende kosten te dekken door iemand met een handicap bedraagt tussen de 97 en 878 euro per maand (afhankelijk van de graad van zelfredzaamheid).
Opdat iedereen van dit systeem kan genieten indien nodig, bestaat er solidariteit tussen werkenden en werklozen, gezonde en zieke mensen, jongeren en ouderen, gezinnen met en gezinnen zonder kinderen, mensen met inkomen en mensen zonder inkomen.
Er zijn drie stelsels:
1. het werknemersstelsel (RSZ en meteen het grootste)
2. het stelsel voor ambtenaren
3. het stelsel voor de zelfstandigen
De RSZ int de werknemers- en werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid.
• Voor de werknemers is dit 13,07 % van het brutoloon. Deze 13,07 % wordt verdeeld onder pensioenen (7,5 %) , geneeskundige zorgen voor ziekte en invaliditeit (3,55 %) , ziekte- en invaliditeitsuitkeringen (1,15 %) en werkloosheid (0,87 %);
• De norm voor de werkgeversbijdragen is 34,2 % in het huidige systeem. Volgens het jaarverslag van de Nationale Bank van België zou de werkgeversbijdrage, die in 2015 na aftrek van de structurele lastenverlagingen tussen 19 en 29 % lag, in 2018 tussen 15 en 25 % uitkomen. Deze verlagingen zijn deels een gevolg van de tewerkstellingsmaatregel sinds 2004 (verlaging van de loonkost). In 2013 kregen de werkgevers bijdrageverminderingen van 5,9 miljard euro.
Naast de RSZ zijn er nog 2 bronnen van financiering van de sociale zekerheid, namelijk de staatstoelage (een som die vastgelegd wordt bij de opmaak van de begroting in september) en de alternatieve financiering. Deze laatste bestaat uit ontvangsten van BTW en accijnzen en een klein deel van de vennootschaps- en personenbelasting.
Men ziet in het overzicht duidelijk een daling bij de uitgaven bij de ziekte- en werkloosheidsuitkeringen. Een van de redenen is ongetwijfeld de heksenjacht die men maakt op langdurig zieken en werklozen en de beperking in tijd en voorwaarden om te kunnen genieten van een werkloosheidsuitkering.
De regering-Michel wil zieke werknemers die arbeidsongeschikt zijn terug aan het werk zetten en de N-VA zet druk om zieken te straffen die een re-integratieplan weigeren.
Dat menig rechts politicus zichzelf maar al te graag aan een grabbelton voorstelt om geld te halen, is dan ook niet te verwonderen. (“Maar het is wel duidelijk dat als we op de sociale zekerheid niet extra besparen, we helemaal niet meer besparen. Enkel daar valt nog veel geld te rapen.” Aldus B. De Wever in Het Nieuwsblad van 9 januari 2016)
En als arts zou de minister van Volksgezondheid toch ook moeten weten dat als je blijft snijden met de scalpel je uiteindelijk ook op het bot komt. (HLN 4/11/2016 : “Besparen in gezondheidszorg en sociale zekerheid met scalpel en niet met de botte bijl”)
Maar ze weten niet of willen blijkbaar niet beseffen dat dit systeem in een nog niet zo lang verleden opgezet is door de werknemers zelf om sociale bescherming te bieden in moeilijke momenten. Dit in een poging om hun uitzichtloze toestand te verbeteren.
In het e-book kun je het ontstaan en de geschiedenis van de sociale zekerheid nalezen, maar vooral de harde strijd die hiervoor gestreden is.
We kijken ook naar de ingrepen en aanvallen die er op onze sociale zekerheid voortdurend afgevuurd worden
Peter Hulsmans
Adviseur ABVV-Metaal
Andere blogs van Peter:
Basisinkomen: doenbaar of wishful thinking?
Vakbondsvertegenwoordiging in het bedrijf verhoogt wel degelijk de arbeidskwaliteit
Wat heb jij te winnen (en te verliezen) bij een functieclassificatie?