Europa zet in op inclusieve digitale transformatie

Verklaring van Berlijn

Volgens de Verklaring van Berlijn over de digitale samenleving, ondertekend op 8 december 2020, zullen de ondertekenaars in de Europese lidstaten ervoor zorgen dat tegen 2024 de digitale transformatie inclusief en toegankelijk is. Het gaat dan over de toegankelijkheid voor personen met een handicap en ouderen. De ondertekenaars zullen hun inspanningen vergroten om openbare diensten en informatie volledig digitaal toegankelijk te maken in overeenstemming met de Web Accessibility Directive en de European Accessibility Act.

“Iedereen moet in staat kunnen zijn om de kansen van digitalisering te kunnen benutten. Niemand mag achterblijven.” 

(Verklaring van Berlijn over de digitale samenleving , 8 december 2020)

Ze zullen ook initiatieven lanceren en promoten om ervoor te zorgen dat het grote publiek toegang krijgt tot een minimumbegrip van digitale technologieën en digitale vaardigheden (d.w.z. online service van ‘digitale ambassadeurs’).

Jaarlijks presenteren ze hun voortgang bij de uitvoering van deze verklaring in de jaarlijkse nationale voortgangsverslagen, zoals opgesteld door het EU-raadsvoorzitterschap tot 2024 en vragen ze de Europese Commissie om steun bij het opzetten van een passend mechanisme.

Digitaal kompas

Op 9 maart 2021 presenteerde de Europese Commissie haar digitale koers tegen 2030 waarin ze een digitaal kompas opstelde. Hierin bepaalde ze onder andere dat in 2030 ten minste 80 % van alle volwassenen over digitale basisvaardigheden moeten beschikken en dat er in de EU 20 miljoen ICT-specialisten aan de slag moeten zijn, waaronder een groter aandeel vrouwen.

Thierry Breton, commissaris voor de Interne Markt: “Het continent Europa moet ervoor zorgen dat zijn burgers en bedrijven toegang hebben tot uiteenlopende geavanceerde technologieën die hun leven beter, veiliger en zelfs groener maken, en dat zij over de vaardigheden beschikken om die te gebruiken. In de wereld na de pandemie zullen we samen vorm geven aan een veerkrachtig en digitaal soeverein Europa. Dit is Europa's digitale decennium.”

Dankzij de EU-middelen die zijn vrijgemaakt om herstel en veerkracht te faciliteren, kunnen de lidstaten zeer grootschalig en intensief samenwerken. Dat is nodig voor een succesvolle digitale transformatie. Voor elk nationaal plan in het kader van herstel en veerkracht is een streefcijfer van 20 % voor digitale uitgaven vastgesteld.

Volgens het rapport van de EU draaien de belangrijkste maatregelen voor de digitale transitie in ons land rond de ondersteuning ervan middels investeringen in de digitalisering van het openbaar bestuur, in vaardigheden en digitale inclusie, in cyberveiligheid en in connectiviteit. Ons land zal 480 miljoen euro investeren in onderwijs, voor een meer inclusief en toekomstbestendig onderwijssysteem. Daarbij ligt de focus op de digitale en STEM-vaardigheden (Science, Technology, Engineering and Math) van leerlingen en studenten en op de toegang tot digitale tools en technologie.

Verder zal het plan 585 miljoen euro investeren in de digitale transformatie van het openbaar bestuur, het rechtssysteem en de gezondheidszorg. Het doel is om de toegang voor burgers en bedrijven te verbeteren. Daarnaast wil ons land een reeks hervormingen doorvoeren die zullen bijdragen tot de uitrol van 5G en van ultramoderne en ultrasnelle connectiviteitsinfrastructuur, zoals glasvezel.

Voorbeeldproject: Digitalisering in het onderwijs

In de Vlaamse gemeenschap zullen digitale middelen aan alle scholieren worden verstrekt, zullen effectieve leermiddelen en training worden gegeven aan leraren om hun digitale vaardigheden te verbeteren, en zullen scholen worden ondersteund bij het aanpassen van hun leerplannen aan de digitale transitie door het opzetten van een centraal kennis- en adviescentrum. In de Frans- en Duitstalige gemeenschappen zal het plan scholen en instellingen voor hoger onderwijs uitrusten met moderne digitale apparatuur en studenten en docenten opleiden met specifieke digitale vaardigheden en methoden.

 

Digitale rechten en beginselen

In januari 2022 publiceerde de Europese Commissie dan de ‘Digitale Rechten en Beginselen’, de Grondwet voor het digitale tijdperk. Er wordt gestreefd naar een Europese aanpak van de digitale transitie, waarbij de mens centraal staat. Die aanpak moet gebaseerd zijn op Europese waarden en goed zijn voor alle burgers en ondernemingen en bestaat uit 6 beginselen:

1. MENSEN STAAN CENTRAAL - Digitale technologieën moeten de rechten van mensen beschermen, de democratie ondersteunen en ervoor zorgen dat alle digitale spelers zich verantwoordelijk en veilig gedragen. De EU bevordert deze waarden in de hele wereld.

2. SOLIDARITEIT EN INCLUSIE - Technologie moet mensen samenbrengen en ze niet uit elkaar drijven. Iedereen moet     toegang hebben tot internet, digitale vaardigheden, digitale overheidsdiensten en billijke arbeidsomstandigheden.

3. DUURZAAMHEID - Digitale apparaten moeten duurzaam zijn en de groene transitie ondersteunen. Mensen moeten informatie krijgen over de milieueffecten en het energieverbruik van hun apparaten.

4. VEILIGHEID EN BEVEILIGING - De digitale omgeving moet veilig zijn. Alle gebruikers, van jong tot oud, moeten mondig zijn en beschermd worden.

5. KEUZEVRIJHEID - Mensen moeten terecht kunnen in een eerlijke onlineomgeving, zonder illegale en schadelijke content, en slagvaardig zijn wanneer zij te maken hebben met nieuwe en zich ontwikkelende technologieën, zoals kunstmatige intelligentie.

6. PARTICIPATIE - Burgers moeten op alle niveaus kunnen deelnemen aan het democratische proces en controle hebben over hun eigen gegevens.

 

Naar een digitale toekomst voor Europa #digitalEU

De digitalisering heeft een ingrijpende impact op onze levens: op onze communciatie onderling, op onze manier van leven én van werken. Deze transitie heft het potentieel om oplossingen te bieden voor heel wat uitdagingen. Iedereen heeft baat bij een digitale samenleving:

• Betere medische diagnostiek en behandeling
  Beveiligde toegang op afstand tot patiëntendossiers voor gerichte en snellere onderzoeken, diagnoses en behandelingen
• Betere digitale vaardigheden
  Betere toegang tot permanente educatie over technologie en vaardigheden
• Betrouwbare digitale identiteit
  Meer privacy, minder fraude en snellere interactie met overheidsdiensten en bedrijven
• Het klimaat minder belasten en geld besparen
  Individuele energieproductie en -opslag en goedkopere energie dankzij slimme verwarming en koeling en slimme netten
• Milieuvriendelijkere landbouw
  Betere voeding maar minder gebruik van pesticiden, kunstmest, brandstof en water dankzij KI, data en 5G
• Duurzamere elektronica
  Elektronische apparaten die langer meegaan, gemakkelijk worden geüpdatet, hersteld en gerecycled
• Schoner milieu
  Elektronisch afval bevat schaarse hulpbronnen en edelmetalen, maar slechts ca 35 % van de elektronica wordt momenteel gerecycled.
• Strijd tegen online desinformatie
  Toegang tot gevarieerde en betrouwbare berichtgeving
• Gedigitaliseerd vervoer
  Betere en veiligere mobiliteit dankzij interactie tussen auto’s en met weginfrastructuur

Bij een rondvraag onder de Europese burgers kwamen de volgende cijfers naar boven:

• 4 van de 10 Europeanen zijn zich er niet van bewust dat hun rechten, zoals de vrijheid van meningsuiting, privacy of non-discriminatie, ook online moeten worden gerespecteerd.
• 2 van de 3 Europeanen maakten in 2019 gebruik van e-overheidsoplossingen.
• 88 % van de bedrijven en zakelijke gebruikers werd geconfronteerd met oneerlijke handelsvoorwaarden op grote platforms.
• 72 % van de gebruikers wil weten hoe hun gegevens worden verwerkt wanneer zij sociale media gebruiken.
• De helft van de internetgebruikers in de EU meldde in 2019 dat zij minder online doen dan zij zouden willen, omdat zij bezorgd zijn over veiligheid online.
• 8 op de 10 Europeanen zouden fabrikanten willen verplichten digitale apparaten te maken die gemakkelijker te repareren zijn.

 

Digitalisering in België: ongelijkheid troef

 

Digitale kloof & uitsluiting

In vergelijking met onze buurlanden is België, wat de toegang tot het internet betreft, het land met de grootste ongelijkheid. 29 % van de huishoudens met lage inkomens (minder dan 1.200 euro) beschikt thuis niet over een internetverbinding, tegenover 1 % van de huishoudens met hoge inkomens (meer dan 3.000 euro). Deze kloof (28 %) is hoger dan in Duitsland, Frankrijk (21 %), Luxemburg (7 %) en Nederland (4 %).

40 % van de Belgen loopt het risico op digitale uitsluiting: 32 % van hen heeft maar zwakke digitale vaardigheden en 8 % gebruikt het internet niet. Hoe lager de inkomens en het opleidingsniveau, hoe minder digitale vaardigheden: 75 % van deze mensen loopt het risico op digitale uitsluiting. Digitale vaardigheden hebben bovendien de kenmerkende eigenschap dat je ze voortdurend up-to-date moet houden, wat een bijkomende uitdaging vormt.

De Belgen met lage inkomens en een laag opleidingsniveau zijn niet de enigen die maar gedeeltelijk toegang hebben tot de mogelijkheden die het internet biedt. Ook andere groepen zijn betrokken partij: oudere mensen, maar ook jongeren (vooral uit kwetsbare milieus), laaggeletterde mensen, alleenstaanden, vrouwen en ook mensen met hogere inkomens. Het zijn allemaal groepen die op een bepaald moment moeilijkheden kunnen ondervinden om toegang te krijgen tot onlinediensten, zoals bij banken, werk, onderwijs, gezondheid of administratie.

(Digitale barometer Koning Boudewijnstichting 2021)

Digitaal is de norm

Het principe ‘digitaal als de standaard’ betekent dat mensen in eerste instantie naar het internet worden toe geleid, en pas nadien richting telefoon, fysiek loket of persoonlijke afspraak. Dit uitgangspunt wil onze instellingen efficiënter doen functioneren en de overheidsuitgaven drukken. Het doel is ook dat de administratieve last voor de gebruikers wordt verlicht, door een dienstenaanbod dat ‘eenvoudiger, gebruiksvriendelijker en gepersonaliseerd’ is. We evolueren naar een samenleving die primair uitgaat van het gebruik van digitale tools en waarin de dienstverlening wordt ontworpen voor mensen van wie verondersteld wordt dat ze vaardige internetgebruikers zijn. Iedereen wordt ‘verzocht’ over de nodige uitrusting te beschikken en zich de technologieën eigen te maken, als je tenminste niet in de problemen wil komen voor een steeds ruimere waaier van dagelijkse praktijken waar je je digitaal toegang toe moet verschaffen.

Voorbeelden van nationale initiatieven

• Seniorenknooppunt Vief  heeft onder het thema oudereneducatie verschillende opleidingsfilmpjes ivm internet en gebruik van apps op mobiele telefoon.

• Digidak organiseert computerlessen voor beginners – en meer. Ze zijn actief in 17 steden en gemeenten. Op een Digidak-locatie staan computers die iedereen gratis kan gebruiken.

• Seniorennet biedt een breed forum voor senioren waar actuele thema’s geraadpleegd en besproken kunnen worden. Ook geven ze computerondersteuning. Iedereen heeft wel eens een computervraag of computerprobleem, misschien zelfs regelmatig maar een computerspecialist is meestal niet eenvoudig te vinden.
  
  
• Bij Seniornet Vlaanderen leren senioren andere senioren om te gaan met computer.
  
  
• Een aantal gemeentes geven digitale cursussen aan senioren.
  
  
• S-plus organiseert ‘Swipe-cafés’. Dit zijn ontspannende bijeenkomsten in kleine groep waar er ruimte is voor persoonlijke begeleiding en ondersteuning door digi-vrijwilligers. Zo krijg je de kans om vertrouwd te raken met allerlei vrijetijdsapps zoals Facebook en WhatsApp, maar ook met toepassingen zoals E-mut (applicatie van de mutualiteit), Mypension en online bankieren.

Congres ABVV-Metaal 2022

Tijdens het congres van 7-8 april 2022 werd in de speech van Jos Vingerhoed, voorzitter van de senioren, ook nog eens de nadruk gelegd op de nood aan digitale inclusie voor de senioren: “De Vlamingen zijn digitaal: 90 % heeft een internetverbinding, en bij de senioren loopt dat al op tot één op vijf. Maar als we naar de digitale vaardigheden kijken, blijkt dat bij de 55-plussers bijna 70 % digitaal kwetsbaar is.”

ABVV-Metaal maakt er werk van

Daarom is het voor ons duidelijk. Niemand mag uit de digitale boot vallen. Er moet ten eerste blijvend geïnvesteerd worden in niet-digitale dienstverlening. Voor alle duidelijkheid. Ook in de vakbond. Ook in onze centrale. De toegang tot het internet moet betaalbaar zijn voor iedereen. Om te beginnen moet het sociaal tarief om toegang te krijgen uitgebreid worden.

Ten slotte de digitalisering moet inclusief zijn. Niet alleen moeten de nodige digitale tools ter beschikking zijn van iedereen, maar we moeten ook inzetten op het aanleren en gebruik van de digitale tools. En op een veilige manier. Want het zijn opnieuw de senioren die dikwijls het eerste slachtoffer zijn van malafide praktijken. En opnieuw ook binnen onze eigen structuren moeten we daarvoor zorgen.