Het Hof van Cassatie deed onlangs een uitspraak die ervoor gaat zorgen dat het gebruik van het eenzijdig verzoekschrift – het wapen bij uitstek van sommige werkgevers om sociale acties te breken – niet meer zo vanzelfsprekend is.

Hoe werkt een eenzijdig verzoekschrift ?

Met de procedure van het eenzijdig verzoekschrift kan een partij een zaak op korte termijn (soms zelfs binnen de dag) aanhangig maken voor de rechtbank zonder dat de tegenpartij hiervan weet heeft. Aldus wordt die tegenpartij niet gehoord en kan ze zich ook niet verdedigen, vandaar het eenzijdig karakter van de procedure. Het is maar naar aanleiding van de uitvoering van de beslissing van de rechtbank dat de tegenpartij eindelijk te weten komt wat er gaande is.

Juist omwille van de beperking van de rechten van de verdediging is een rechtspleging via deze procedure uitzonderlijk en slechts mogelijk in een aantal gevallen in de wet voorzien, bijv. wanneer de tegenpartij niet gekend is.

Een wapen om sociale acties te breken

Sommige werkgevers misbruiken de rechtspleging via het eenzijdig verzoekschrift om een staking te breken of een piket voor de poort van hun bedrijf uit elkaar te drijven. Als hun advocaten de rechtbank over de streep krijgen, dan volgt een beschikking met een dwangsom en dan kan de gerechtsdeurwaarder aan het werk.

Het Europees Comité voor Sociale rechten van de Raad van Europa hebben België hierover al op de vingers getikt. Deze praktijk zou namelijk ingaan tegen het Europees Sociaal Handvest.

Zo gebeurde het bij Crown in juni 2012

De firma Crown was gevestigd in Deurne en produceerde metalen verpakkingen. Op 1 februari 2012 kondigde Crown de sluiting en bijgevolg het collectief ontslag van 322 werknemers aan. In de maanden volgend op deze aankondiging werd met de vakbonden onderhandeld over een sociaal plan. De onderhandelingen verliepen stroef en de werkgever wilde zich er snel vanaf maken met het minimum minimorum. De werkgever verklaarde op 12 juni 2012 de onderhandelingen voor hem als beëindigd.

Het zouden geen metallo's zijn, als daar geen actie op volgde. En zo gezegd, zo gedaan. In gemeenschappelijk vakbondsfront werd een solidariteitsactie opgezet die zou plaatsvinden op de parking van het bedrijfsterrein. Dat was tegen de zin van de directie, die met een eenzijdig verzoekschrift aan de rechtbank vroeg om de toegang tot de parking te verbieden. De directie wilde namelijk geen 'pensenkermis' op haar terreinen.

De rechtbank van eerste aanleg stuurde de werkgever wandelen, de rechter vond het niet nodig om in te grijpen. In hoger beroep kreeg de werkgever wel gelijk. De rechter in beroep oordeelde dat de situatie wel gevaarlijk genoeg was om in te grijpen. Het Antwerps Hof van Beroep leverde een arrest af waarmee iedereen die het bedrijf wenste te betreden een dwangsom van 2.000 euro riskeerde. De solidariteitsactie ging toch door (met groot succes) op het stuk rijweg voor de poort van Crown.

De vakbonden tekenden vervolgens een derdenverzet aan tegen deze beschikking. Opnieuw werd het Hof van Beroep (weliswaar een andere Kamer) gevat. Het Hof verwierp in zijn arrest van 29 juni 2012 de vordering van Crown en oordeelde onder meer:

•  Dat er wel degelijk redenen waren voor een sociaal conflict en de ondersteunende solidariteitsactie;
•  Dat de vordering van Crown niet zozeer tot doel had de veiligheid van het bedrijfsterrein te vrijwaren maar wel de collectieve actie van de werknemers te breken;
•  Dat er in dit conflict geen noodzaak was om de procedure van het eenzijdig verzoekschrift ook in beroep te hanteren;
• Dat niet alle deelnemers aan de collectieve actie gekend waren, maar dat de gekende deelnemers (de vakbondssecretarissen die onderhandelden over een sociaal plan) wel degelijk konden worden gedagvaard zodat een tegensprekelijke procedure kon gevoerd worden.

Crown stapte naar het Hof van Cassatie

Het Hof van Cassatie oordeelt niet over de feiten. Het beoordeelt enkel of de beslissingen van een rechtbank (vonnis of arrest) wettig zijn. Het kan een beslissing vernietigen en doorverwijzen naar een andere rechtbank waar opnieuw over de grond van de zaak moet geoordeeld worden. Daarmee zorgt het ook voor een soort eenheid in de rechtspraak.

Crown stapte bijgevolg naar het Hof van Cassatie om de uitspraak van het Hof van Beroep (in hun nadeel) te laten vernietigen. Wij beschikken nog niet over het arrest, maar het Hof van Cassatie besliste inmiddels dat het Hof van Beroep te Antwerpen terecht had geoordeeld dat het eenzijdig verzoekschrift onontvankelijk was aangezien de tegenpartijen bekend waren.

Belang van deze uitspraak

Fundamenteel hebben we al een bezwaar dat een burgerlijke rechtbank zich mengt in een collectief sociaal conflict. Maar deze uitspraak gaat dieper en legt een zware beperking op het onbesuisd gebruik door werkgevers, van het eenzijdig verzoekschrift, naar aanleiding van stakingen, bezettingen, piketten,...

Aangezien de tegenpartijen bekend zijn (vakbondssecretarissen) is het voortaan noodzakelijk om bij dergelijke conflicten een tegensprekelijke procedure op te starten en is bijgevolg een eenzijdig verzoekschrift niet aangewezen.