In gesprek met... Climate Express.
Op zondag 2 december vindt de actie “Claim the Climate” in Brussel plaats. Een bonte en diverse optocht eist een serieus globaal klimaatakkoord in Polen. Ze ijvert tegelijk voor een Europees en Belgisch klimaatbeleid dat meer ambities aan de dag legt. Want de nieuwste inzichten vanwege klimaatwetenschappers manen ons aan om sneller en grondiger te werk te gaan, willen we een gevaarlijke klimaatontaarding vermijden.
Al zijn er dan geen jobs op een dode planeet, toch verkiezen we als vakbonden en klimaatbeweging dat er duurzame, goede en waardige arbeidsplaatsen zijn op een levende planeet. Als sociale organisaties komen we op voor een duurzame planeet, waar wijzelf, onze kinderen en kleinkinderen goed kunnen leven. Vele werknemers voelen dat grondige veranderingen nodig zijn om een klimaatramp te voorkomen. Bosbranden, orkanen, overstromingen,… ze worden steeds heviger, en ze komen steeds dichterbij. Dat laat werknemers niet onberoerd. Maar al evenmin laat het hen onberoerd welke heel concrete gevolgen een ernstig klimaatbeleid kan hebben op het bedrijf of de dienstverlening waar ze tewerk gesteld zijn. Hoe ziet mijn werk er uit als het bedrijf mee moet veranderen? Ga ik nog wel een job hebben? Gaat de werkgever niet profiteren van de nodige veranderingen, om dat op de werknemers af te wentelen? “Ik wil werkbaar werk, ik wil een duurzaam bedrijf, maar ik wil mijn job en inkomen niet verliezen”, zegt menige werknemer.
Gelukkig biedt een duurzaam klimaatbeleid ook nieuwe kansen voor tewerkstelling en waardig werk. Er zijn voorbeelden hoe bedrijven, diensten en sectoren zich omvormen om mee te helpen een klimaatontaarding te voorkomen. Zowel in België als in het buitenland groeien het aantal voorbeelden. Het gaat hier over nieuwe of vernieuwde sectoren en activiteiten, zoals onder andere hernieuwbare energie, meer openbaar vervoer, renovatie van gebouwen. Maar het gaat ook over bestaande activiteiten die omgevormd dienen te worden. Bestaande kerncentrales, oude scheepswerven, regio’s met een grote fossiele industrie… ook daar zijn er een groeiend aantal voorbeelden hoe vakbonden, milieuorganisaties en andere spelers akkoorden afsluiten en beleid makenom deze werkplaatsen en tewerkstelling om te vormen naar activiteiten en jobs van de toekomst.
Daarom is het van belang dat de vakbonden en klimaatorganisaties het opnemen voor zowel klimaat als volwaardige tewerkstelling. Bedrijven en diensten moeten zich aanpassen aan de nieuwe noden en eisen in verband met een duurzaam klimaatbeleid. En dat moet gebeuren op een sociaal rechtvaardige manier, met job kansen voor werknemers. Dit is een onderwerp waar de werknemers, vakbonden en klimaatbeweging inspraak moeten eisen. Eénzijdig opgelegde veranderingen roepen immers onrust, ontevredenheid en zelfs verzet op. Deze sociale noden dienen onverkort meegenomen te worden in het klimaatbeleid. Ook daarvoor roepen de vakbonden en de klimaatbeweging op om mee actie te voeren in Brussel op zondag 2 december. Voor een duurzaam klimaatbeleid. Voor een sociaal rechtvaardig klimaatbeleid.
De evolutie van het klimaat is alarmerend
De zomer van 2018 breekt opnieuw vele records. Hittegolf en droogte is ook België deel geworden. En elders in de wereld kwamen – en komen nog steeds - extreme gebeurtenissen voor, met zeer groot menselijk leed als gevolg. De overstromingen in Italië en de huidige bosbranden in Californië met tientallen doden, vele gewonden en gigantische materiële verliezen, herinneren ons aan de kwetsbaarheid van de mensen en de mensheid ten aanzien van deze enorme natuurkrachten.
Deze natuurkrachten komen niet zomaar uit de hemel vallen. Op enkele hardleerse conservatieve en machtige personen en lobby’s na, is er grote eensgezindheid dat onze menselijke samenleving de belangrijkste oorzaak is van zoveel natuurgeweld. Door de uitstoot van broeikasgassen heeft de maatschappij de opwarming en ontaarding van het klimaat zelf bewerkstelligd. De vooruitzichten zijn bij ongewijzigd beleid ronduit dramatisch. Zonder een grondige ommekeer stevenen we af op nog meer opwarming, met nog ernstiger en meer algemene gevolgen. Hiermee is meteen ook gezegd dat we een enorme verantwoordelijkheid dragen naar de huidige wereldbewoners, de werknemers, en nog meer naar onze kinderen en kleinkinderen, om het klimaatbeleid snel en grondig ten goede te wijzigen. En ja, het kan! Maar we moeten als de sodewieter ermee beginnen.
Ook de economie dient zich om te vormen ten gunste van een duurzaam klimaatbeleid
Geen enkele geleding in de maatschappij zal ontsnappen aan een grondig ander beleid. Ook en vooral de economie niet. We leven in een maatschappij waar liberaal beleid en korte termijn profijt de bovenhand halen. Ten koste van mens en milieu. Mensen en milieu worden als instrumenten misbruikt voor de eer en glorie (of eerder oneer en beschaming) van een zeer dunne bovenlaag in onze maatschappij. Vraag maar eens aan de werknemers van Aviapartnerof Ryanair hoe ze uitgemolken worden. Of aan de inwoners van tropische regenwouden, hoe hun omgeving verloedert door industriële exportlandbouw.
De meerderheid van de uitstoot van broeikasgassen wordt door een relatief kleine groep van (vooral energie) multinationals tot stand gebracht. Dat gebeurt niet alleen tijdens de productie van hun goederen en diensten. Het gebeurt evengoed tijdens het verbruik zelf van hun producten en diensten. En het gebeurt ook in het politieke lobbywerk waarbij onduurzameactiviteiten nodeloos verlengd worden, en nieuwe ontwikkelingen zo lang mogelijk tegengewerkt worden. Een voorbeeld is de fossiele sector, die er alles aan heeft gedaan, en nog steeds doet, om een andere energie- en grondstoffenbeleid te bemoeilijken. Een oliemultinational stoot niet alleen broeikasgassen uit tijdens de productie van fossiele brandstoffen en grondstoffen. Ze is door haar productenbeleid tevens verantwoordelijk voor de uitstoot van broeikasgassen bij het verbruik van hun brandstoffen door derden. Daarom draagt de economie, en daarbinnen vooral de economie van de grote multinationals, een overgrote verantwoordelijkheid in de opwarming van het klimaat.
Een duurzaam klimaatbeleid, een bedreiging, of integendeel een grote kans?
Het kan anders. Daar waar overheden en organisaties verder kijken dan hun neus lang is, ontstaat politiek en economisch beleid dat de toekomst wel degelijk voorbereidt. En dat op alle vlak. Er ontstaan nieuwe sectoren en bedrijven, zoals de hernieuwbare energiesector. En er ontstaan nieuwe tewerkstellingsmogelijkheden. Als vakbonden en klimaatbeweging willen we deze ontwikkelingen aanmoedigen en mee sturen, niet in het minst om ervoor te zorgen dat de werknemers in deze nieuwe sectoren ook met fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden en in goede werkomstandigheden kunnen werken. Want dit is alles behalve evident. De recyclagesector is bijvoorbeeld een toekomstgerichte sector. Niet alle recyclagebedrijven zijn echter toonbeelden van een sociaal rechtvaardig beleid. Arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden zijn in kleinere bedrijven vaak bedroevend, zeker als je voorbij de landsgrenzen naar het Zuiden kijkt.
De uitdaging is vaak nog groter in gevestigde, oude sectoren, die een grote bijdrage leveren aan de uitstoot van broeikasgassen, of op een andere manier de nodige omschakeling van de gehele industrie en infrastructuur tegenhouden. Steenkool-, olie-, gas- en nucleaire multinationals proberen hun bestaan te rekken, hoewel geen van hen uiteindelijk een plaats behoren te hebben in een toekomstige economie en maatschappij. Is de tewerkstelling dan verloren in deze sectoren? Vallen de werknemers uit deze bedrijven automatisch tussen de hamer van de klimaatopwarming en aambeeld van hernieuwbare energie? Het antwoord is vooral: neen, indien de omschakeling naar de nieuwe (energie)sectoren gepland en sociaal gebeurt. Dat het kan, bewijzen meerdere voorbeelden uit het buitenland. In Californië kwamen het bedrijf PG&E, vakbonden, milieu- en antinucleaire organisaties overeen om de twee reactoren van meer dan 1.000 MW elk, niet met 20 jaren te verlegen. In de plaats komen investeringen in hernieuwbare energie en energiebesparingen. De werknemers worden opgeleid voor de bewaking van de stil te leggen nucleaire installaties, en voor de nieuwe energie-activiteiten. In Canada, Alberta, wordt een steenkool uitstap gepland (hoewel volgens sommigen te traag), met eveneens een omschakeling naar hernieuwbare energie. Hier zijn bedrijf, vakbonden, milieuorganisaties en overheid tot zulk een akkoord gekomen. In Duitsland is de Energieomslag mee het gevolg van de mobilisaties tegen kern- en fossiele energie – waarbij de bruinkoollobby wel negatief weegt op een tijdige volledige omslag. Hier zijn de vakbonden trouwens veel te weinig betrokken bij deze omslag, iets wat naar de toekomst toe best een op te nemen uitdaging is.
Vakbonden, klimaatorganisaties en klimaatbeleid –één strijd
Ook in België is een grondige omslag van de zware industrie en andere sectoren (logistiek, mobiliteit,…) sterk nodig. Er zijn belangrijke stappen in de goede richting, met bedrijven zoals Umicore (toenemende recyclage van edele en speciale metalen), Colruyt (waterstofmobiliteit, hernieuwbare energie), Van Hool (elektrische en waterstofbussen), evenals andere bedrijven. Toch zijn de uitdagingen enorm. Vele petro (chemische) en andere materialen producerende bedrijven staan vaak nog zo goed als nergens, of aan het begin van hun omslag. Willen we nieuwe Borinages aan de Schelde, het Albertkanaal of elders vermijden, dan hebben we als klimaatorganisaties, vakbonden en werknemers er alle belang bij om inspraak te eisen, opdat de bedrijven zich snel en grondig omvormen tot klimaatpositieve bedrijven. Pas dan is er echte werkzekerheid in het vooruitzicht. Producten en diensten blijven produceren die in de niet al te verre toekomst voorbijgestreefd zullen zijn, zal daarentegen de werkzekerheid ondergraven. We willen als klimaatorganisaties, vakbonden en werknemers mee inspraak hebben hoe die omvorming van bestaande klimaatonvriendelijke activiteitengeorganiseerd zal worden. En ook vakbondsinspraak over de nodige opleidingen, arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden. Dat is voor ons mee de inzet van Claim the Climate: een actie voor een duurzaam klimaat, én voor duurzame en sociaal rechtvaardige bedrijven.
Daarom onze oproep: kom mee naar Brussel op zondag 2 december, 12u, Brussel Noord.
Marc, Climate Express