In gesprek met Natalie Eggermont.
Er was eens een energiepakt. Toen was het er even niet meer. En nu is er een energiestrategie. Nadat N-VA eind vorig jaar radioactieve stokken in de wielen van de kernuitstap stak wegens te duur en onrealistisch, blijft de sluiting van onze gescheurde en verourderde reactoren nu toch zwart op wit bevestigd. Weliswaar met een sluipweggetje à la belge: als de bevoorradingszekerheid in het gedrang komt houden we Tihange 3 en Doel 4 alsnog een paar jaartjes open.
De regering belooft veertig procent groene stroom in 2030. In 2016 zaten we aan veertien procent. Het is wachten op het “Nationaal Energie en Klimaat Plan” dat onze politici tegen eind dit jaar moeten voorleggen aan Europa om te zie hoe dit alles past – of eerder niet past – in een bredere strategie naar een klimaatneutraal België tegen 2050. We zijn alvast goed op weg om als één van de weinige landen op het Europese continent de klimaatdoelstellingen voor 2020 te missen. De laatste jaren nam de uitstoot zelfs toe! Beschamend. Eind 2013 gaven onderzoeksinstellingen VITO en CLIMACT al een tik op de vingers: “Een succesvolle overgang naar een koolstofarme maatschappij vereist een duidelijke koers en vroegtijdige acties. De tijd gaat sneller dan het lijkt en het tempo van de veranderingen moet drastisch toenemen.” Een recente studie van Bond Beter Leefmilieu, Greenpeace en WWF berekende dat 58 procent hernieuwbare energie in 2030 perfect haalbaar én betaalbaar is (1). Waarom gaan we dan voor een schamele veertig procent?
Windexplosie
Intussen gaat de uitstoot in China in dalende lijn en zitten ze ver voor op schema. Toen ze kortgeleden hun doelstelling van zonnepanelen voor 2020 behaalden, besliste de regering gewoon om het objectief dan maar te verdubbelen! Hopla, zo kan het dus ook. Ook qua aantal windmolens lopen ze ver voor op het doel. De Chinezen hebben het begrepen: duidelijke koers, vroegtijdige acties. Geen communautair gepalaver, maar daden.
Dichter bij huis heeft de hernieuwbare sector ook in Denemarken de wind in de zeilen. In februari vorig jaar draaide het hele land gedurende 24u enkel en alleen op windenergie. Zij begonnen al aan de hernieuwbare weg te timmeren toen ik nog niet geboren was. In de jaren ’70 laaide het energiedebat er hoog op toen de oliecrisis toesloeg. De Denen haalden indertijd 90% van hun energiebehoefte uit het zwarte goud en wouden komaf maken met het buitenlands infuus. Match van de eeuw: wind vs nucleair.
Het merendeel van het politieke en business-establishment was, in lijn met het toen heersende internationale discours, pro-nucleair. Het eerste Nationale Energie Plan van 1976 stelde dan ook de bouw van vijf kernreactoren voor. Het kreeg echter de wind van voren door een groeiende beweging die opkwam voor gedentraliseerde, hernieuwbare energie in handen van de gemeenschap. Tegen het eind van de jaren zeventig was er een duidelijk shift naar hernieuwbaar en in ’81 lanceerde de overheid het ‘Energy Package’ dat als doel had de energieproductie te diversifiëren en hernieuwbare energie te promoten.
Met resultaat. Vorig jaar haalden ze 43,4% van hun elektriciteit uit windenergie. (2)De doelstelling is tachtig – jawel 80 – procent groene stroom (inclusief zon en biomassa) in 2020. Meer dan zestig procent van de huizen is aangesloten op een warmtenet en de restwarmte van de industrie wordt gerecupereerd. De energieconsumptie bleef ongewijzigd in de periode van 1980 tot 2009 terwijl de economie groeide met 78 procent. Ze zijn wereldleider in windenergie en de sector biedt jobs aan 20.000 mensen.(3)
Overheid aan het stuur, energie door het volk
Het geheim? De zichtbare hand van de overheid in plaats van de onzichtbare hand van de markt. Het Deense succesverhaal is één van overheidsinvesteringen, regulering, planning en power to the people.
In de eerste tien jaar na het Energy Package investeerde de overheid mee in alle windturbines om de sector op gang te krijgen. De netbeheerders werden wettelijk verplicht om jaarlijks bepaalde quota groene stroom aan te kopen in lijn met nationale doestellingen. Bedrijfsleiders worden belast op iedere restwarmte die onbenut de lucht in vliegt.
Bij de start van de energierevolutie speelden lokale gemeenschappen een grote rol, eind de jaren negentig was tachtig procent van de hernieuwbare energie in handen van de bevolking. Door de komst van grote parken is dat aandeel nu gedaald tot ongeveer vijftien procent. Maar in 2009 kwam er een nieuwe wet die grootschalige projecten verplicht om minstens 20 procent aandelen open te stellen voor omwonenden. Het Middelgrunden windpark voor de kust van Kopenhagen is het grootste windpark in publiek bezit; voor de helft in handen van bewoners via een coöperatieve, voor de andere helft in bezit van het stedelijk nutsbedrijf.(4)
Inspiratie genoeg voor Belgenland me dunkt. Zoals vaker is het een kwestie van keuzes en beleid. Onze politici willen met koolstofmarkten en koolstoftaksen burgers en bedrijven aansporen om de switch te maken, zodat we onze ‘collectieve’ doelstellingen halen. Zoals toen we de black-out in de winter van 2014 ‘samen’ gingen vermijden door eenpansgerechten en kortere douches met Marghem’s ‘OFF en we blijven ON’-campagne. Te belachelijk voor woorden. Het bekende neoliberale doe-het-zelf deuntje waarin de overheid gereduceerd wordt tot een geheel van individuen die het maar zelf moeten oplossen. In plaats van een democratisch verkozen instelling met allerlei tools ter hare beschikking – zoals wetten, normen, budgetten – om richting te geven aan de samenleving. Als we één ding kunnen leren uit Denemarken is het net dat de overheid wel degelijk de sleutels in handen heeft voor een geslaagde – en vooral sociaal rechtvaardige – energietransitie. Politieke ballen, anyone?
Natalie Eggermont (29) is spoedarts, moraalfilosofe en klimaatactiviste. Vanaf 17 april is ze samen met energie-ingenieur Jonas Verstraete (24) wekelijks te zien in de nieuwe docu-reeks “WATT” op Canvas. Ze schreef het boek “Climate Express: Sporen van verandering”, uitgegeven bij EPO uitgeverij.
(1) https://www.ourenergyfuture.be/home-nl/
(2) https://stateofgreen.com/en/profiles/state-of-green/news/denmark-set-new-wind-record-in-2017
(3) Andrew Cumbers, Reclaiming Public Ownership – Making space for Economic Democracy (2012) ZED BOOKS
(4) Hans Christian Sørensen; Lars Kjeld Hansen; Jens H. Mølgaard Larsen (2002). "Middelgrunden 40 MW offshore wind farm Denmark: Lessons Learned"
Andere blogs van Natalie
Klimaatverontwaardigde burgers gezocht
Militarisering, groene blauwhelmen en klimaatoorlogen