In gesprek met... Wim Careel
Opvallend nieuwsbericht: op 28 januari 2018 viel een taxichauffeur uit San Francisco een zelfrijdende auto aan. Hij schreeuwde naar de auto en sloeg meerdere keren hard op de vooruit. De man brieste dat het autonome voertuig zijn job afpakte en hem binnen enkele jaren volledig werkloos zou maken.
San Francisco is dé technologiehoofdstad van de wereld. Onder meer Google, Apple en Intel hebben er hun hoofdkwartier. De stad is het speelterrein bij uitstek voor allerlei technologische hoogstandjes. Er rijden niet alleen zelfrijdende auto’s rond, maar ook patrouillerende security-bots (tegen daklozen, junkies, …) en robots die pakjes en maaltijden bezorgen. En blijkbaar worden al die R2D2-achtige machines op regelmatige basis het slachtoffer van agressie-aanvallen vanwege boze San Franciscanen.
Dergelijke gevallen doen terugdenken aan het begin van de 19e eeuw, toen ambachtelijke wevers de nieuwe industriële weefmachines met sloophamer te lijf gingen. Ook zij vreesden (terecht) voor hun job.
De discussie over robotisering en de impact daarvan op de werkgelegenheid is dus opnieuw zeer actueel. Zullen robots in de toekomst menselijke arbeid overbodig maken? Een geruchtmakende studie van Oxford-onderzoekers Frey en Osborne (2013) voorspelde dat binnen twee decennia zowat de helft van alle jobs in de VS door robots en computers kunnen overgenomen worden. De denktank Breugel kwam tot vergelijkbare resultaten voor Europa (54% van de jobs) en België (50% van de jobs).
Onderzoeken met zo’n spectaculaire en – afhankelijk van het feit of je graag werk hebt of niet – alarmerende resultaten genieten uiteraard veel media-aandacht. Maar methodologisch valt er wel één en ander op aan te merken. Zo wordt bijvoorbeeld enkel bekeken welke jobs vandaag ‘routiniseerbaar’ zijn en dus door computers kunnen worden overgenomen. Er wordt niet stilgestaan bij het feit dat er in de toekomst ook nieuwe banen, diensten en functies zullen bijkomen.
De gevolgen van robotisering op gebied van werkgelegenheid zijn moeilijk te voorspellen. Er zijn zowel optimisten als pessimisten en niemand beschikt over een glazen bol waarmee we de toekomst kunnen zien. Maar we kunnen wel leren uit het verleden: tijdens elke industriële omwenteling werd luidkeels het einde van de tewerkstelling geproclameerd. En telkens bleek deze voorspelling grandioos foutief. Ja, er gaan jobs verdwijnen. Maar er zullen ook nieuwe jobs ontstaan. Beroepen evolueren en veranderen. Taken en functies worden op een andere manier ingevuld.
Wat we wel zeker weten, is dat de manier waarop we werken drastisch zal veranderen. In onze metaalbedrijven stellen we vandaag al vast dat robotisering/automatisering vaak resulteert in sneller en flexibeler werken. Arbeid wordt ook veel meer gemonitord en gecontroleerd: de werknemer is altijd en overal te lokaliseren, alle handelingen (inclusief de foutieve) zijn controleerbaar en traceerbaar. Anderzijds horen we ook dat robots en computers het werk juist lichter, gezonder en meer ergonomisch maken.
Als vakbond is het onze taak om al deze ontwikkelingen met een kritische blik en een open vizier op te volgen. Volgend uitgangspunt is daarbij essentieel: de richting die technologische ontwikkeling uitgaat is geen vaststaand gegeven, maar een gevolg van keuzes. Keuzes van bedrijven, van samenlevingen, van overheden. Technologie komt niet van één of andere verre planeet op Aarde neergedwarreld. Technologie is mensenwerk!
Voor ons is de keuze dan ook duidelijk: wij kiezen voor een mensgerichte robotisering. Voor machines die het werk werkbaarder, boeiender en aangenamer maken. Voor robots ten dienste van de mens (en niet omgekeerd). Om die transitie rechtvaardig te laten verlopen zijn een uitgebreide sociale zekerheid, een modern onderwijs en (de kans op) ‘levenslang leren’ noodzakelijk.
Tot slot nog dit: als de robots er alsnog voor zouden zorgen dat er binnen dertig jaar geen werk meer is voor ons, dan hebben we toch gewoon allemaal (meer) betaald verlof? Dat veronderstelt wel een solidaire verdeling van de productiviteitswinsten die deze robots genereren. Anders verzeilen we in een soort van techno-feodalisme, waar een kleine minderheid van robot- en kapitaalbezitters alle vruchten binnenrijven. Terwijl de overgrote meerderheid werkloos en in armoede toekijkt. En dat kan uiteraard ook niet de bedoeling zijn.
Wim Careel
Adviseur ABVV-Metaal
Andere blogs van Wim:
De voltooiing van de Copernicaanse omwenteling
Waarom een mening spuien over de taxshift best gebeurt met kennis van zaken