In gesprek met ... Jurgen Masure.

Klimaat, technologie en de toenemende sociale ongelijkheid die hiermee gepaard dreigt te gaan zijn de grootste risico’s voor onze planeet. Met 2018 komen we op een drempel. Hoog tijd om samen de handen uit de mouwen te steken.

We leven in een tijd van ongekende technologische en wetenschappelijke innovaties. Er worden levensbelangrijke nieuwe medicijnen bedacht, zelfrijdende auto’s klinken steeds minder als toekomstmuziek, we zijn met alles en iedereen verbonden, de digitalisering maakt ons leven deels aangenamer, en ga zo maar door.

De risico’s voor ons en onze planeet nemen hand in hand toe. Er zijn optimisten en die gaan voor een rechtvaardige transitie. Er zijn pessimisten en die vallen terug op een mengeling van nationalisme, populisme en protectionisme.

Willen we een omslag naar een duurzamere, rechtvaardige en inclusieve samenleving, dan valt er geen tijd meer te verspillen. Ook ik maak me zorgen over de toekomst. Maar daar mag geen pessimisme uit voortkomen. Transitie is geënt op hoop. Want, een omslag is nodig, een omslag die vooral bij onszelf begint. Hoog tijd dus om samen de handen uit de mouwen te steken.

Meer milieurisico’s in 2018

Vorige week gaf het World Economisch Forum (WEF) hun Global Risks Report 2018 uit. In dit jaarlijkse rapport stellen ze vast wat de bedreigingen zijn voor onze planeet. De milieurisico’s en –effecten worden duidelijker, ook hier: schommelende weersomstandigheden en temperaturen; meer verontreiniging van lucht, bodem en water; dalende biodiversiteit; we geraken moeilijk aangepast aan klimaatveranderingen en we blijven verslaafd aan CO2. In 2017 steeg de CO2-uitstoot voor het eerst opnieuw in vier jaar. Oceanen warmer op en hun vermogen om CO2 te absorberen daalt.

Binnen 12 jaar moet de wereldwijde CO2-uitstoot gedaald zijn met 30 à 40% om verdere opwarming te kunnen beperken tot 1,5-2°C. Daar hebben landen zich tijdens het klimaatverdrag van Parijs toe verbonden. Maar het is niet genoeg. Zoals ik al in 2016 schreef, moet er meer gebeuren.

Ook ons land zal hier de gevolgen van ondervinden: klimaatmodellen van het KMI bevestigen dat, indien de uitstoot van broeikasgassen niet daalt, het in de loop van deze eeuw gevaarlijk warmer wordt in onze contreien: 3,5 graden warmer om precies te zijn.

Spanje en Portugal worden de laatste jaren regelmatig geteisterd door gruwelijke bosbranden. Zuidoost-Azië krijgt meer en meer te maken met cyclonen. Even erg: Kaapstad zal op 22 april de eerste miljoenenstad worden die zonder drinkwater komt te zitten. De belangrijkste stuwmeren rondom de Zuid-Afrikaanse stad zullen tegen dan opgedroogd zijn. Oogsten in landen als China en de VS dreigen door de droogte daarenboven te mislukken, wat hongersnood tot gevolg kan hebben.

Onze levensstijl affecteert de wereldzeeën. Nieuwe onderzoeken tonen hoe langer hoe meer aan dat plastic afval in de wereldzeeën toeneemt. Onze oceanen zijn gevuld met ongeveer 165 miljoen ton plastic. Tegen 2050 zal er meer plastic in de oceanen zijn dan vis. Dat komt omdat we de laatste 20 jaar meer en meer plastic zijn gaan verbruiken. Dat is verschrikkelijk nefast voor de biodiversiteit in het water, maar ook voor ons. Microplastische vezels komen in onze lichamen terecht door de visvangst.

Helaas gebeurt er nog veel te weinig om de klimaatverandering te beperken en is eigenlijk weinig hoop dat dit snel zal veranderen. Deze dramatische veranderingen en situaties zullen waarschijnlijk leiden tot economische, maatschappelijke en geopolitieke risico's in heel wat landen en regio's.

Toenemende technologische risico’s in 2018

Niet alleen het klimaat, ook de disruptieve impact van nieuwe technologieën doet menigeen de wenkbrauwen fronsen. Twee zeer belangrijke aspecten die steeds terugkeren: 'negatieve gevolgen va technologische vooruitgang' en 'hoge structurele werkloosheid of onvoldoende werkgelegenheid'. Ze vergroten beiden de sociale ongelijkheid in de wereld. De wereld van technologische innovaties (Silicon Valley, platforms, digitale disruptie, ...) is een vrij ontoegankelijke wereld. Er loopt maar 1 Elon Musk (CEO Tesla) rond. Jeff Bezos, de grote baas van Amazon, is nu de rijkste man op aarde. Het lijkt wel op een ‘technologisch kastensysteem’.

In 2016 bleken 62 mensen evenveel te bezitten als de armste helft van de wereldbevolking. Wat blijkt in 2018? 82% van de toegenomen rijkdom uit het afgelopen jaar ging naar de rijkste 1% van de wereldbevolking, terwijl de armste helft geen cent rijker werd. 3 van de 8 rijkste mannen hebben hun miljarden verdiend met of via technologie (bvb. Amazon of Microsoft).

Over kunstmatige intelligentie (KI) is al veel gezegd en geschreven. Kunstmatige intelligentie zal onze manier van leven en werken (drastisch?) veranderen. Is de samenleving hiertegen bestand? 2018 wordt volgens McKinsey het jaar van de waarheid voor KI.

Een technologie waar we ook voor moeten opletten: de kracht van sociale media. Ook hier moeten we goed weten hoe die geheimzinnige algoritmes onze berichten, reacties en nieuwsoverzichten bepalen. Daar is nog veel te weinig over geweten. Foutieve informatie is een bedreiging voor onze democratie.

Via sociale media kan het stemgedrag beïnvloed raken waardoor malafide personen of politici onder het mom van de (post-)waarheid aan de macht raken. Dat boezemt angst in. Sociale media hebben een bepalende rol gespeeld bij de laatste twee Amerikaanse verkiezingen. Vooral bij de verkiezing van Trump trokken we grote ogen. De ‘leider van de vrije wereld’ vandaag is een notoir klimaatontkenner, verlekkerd op Big Mac’s, Make America Great Again en opruiend taalgebruik. Dit is niet goed.

Dit is een wake-up call voor ons allen

Het kan zo niet langer. We houden dit niet vol. Toch blijf ik optimistisch, want er zijn wel degelijk goede initiatieven die ons op een ander pad kunnen brengen. Niet bij de pakken blijven zitten, dat is de boodschap.

Deze risico’s, en nog zoveel meer, vormen een bedreiging voor milieu en onze samenleving. Steun dus ngo’s, klimaatbewegingen, vakbonden, progressieve politici, goede doelen, activisten, enz. Denk twee keer na als je een gepeld ei of geschilde ananas in plastic verpakking koopt in jouw lokale supermarkt. Spoor politici aan te investeren in goed openbaar vervoer en fietspaden. Beperk je waterverbruik. “Gebruik je hoofd” en probeer zoveel mogelijk te recycleren of te hergebruiken. Zeg “ciao!” aan onze wegwerpcultuur. Kleine ingrepen betekenen een wereld van verschil.

Een rechtvaardige transitie is nu meer dan ooit nodig. Een sterke overheidsregulering speelt daarin een belangrijke rol, maar ook de impact en participatie van vakbewegingen en andere stakeholders hebben hierin een niet te onderschatten impact. Maar alles begint natuurlijk bij bewustwording. Het is nog niet te laat, maar 2018 zal en moet een kanteljaar worden.

Jurgen Masure
Klimaatkameraad

Meer blogs van Jurgen?

Tom Waes kan ons wat leren over klimaatvluchtelingen

Wat de leeuwenkoning te maken heeft met de kringloopeconomie

Een brief aan de voorzitter van de klimaatconferentie in Parijs

Klimaatdoelstellingen: mag het ietsje meer zijn a.u.b.?

De Belgische klimaatklucht, aflevering zoveel