In gesprek met ... Isabelle Van Hiel.
Waar wacht de politiek op om de toplonen aan banden te leggen en ruimte te maken voor loonstijgingen voor gewone werknemers?
Fat Cat Day valt dit jaar al op 4 januari
Vorige week donderdag was het Fat Cat Thursday in het Verenigd Koninkrijk. Met de Fat Cat Day wordt de dag aangeduid waarop een doorsnee CEO van een groot beursgenoteerd bedrijf in het Verenigd Koninkrijk het gemiddelde jaarloon van een gemiddelde werknemer heeft verdiend. De Britse onafhankelijke denktank The High Pay Centre berekende dat dit punt al na drie werkdagen wordt bereikt. Op drie werkdagen hebben de CEO’s van de grootste Britse beursgenoteerde bedrijven dus al zoveel verdiend als een gemiddelde Britse werknemer in een heel jaar. Na aftrek van nieuwjaarsdag waarop niet wordt gewerkt, viel deze dag dit jaar dus op 4 januari, een donderdag.
Volgens de meest recente cijfers bedroeg de mediaan van de beloning van de top-CEO’s 3,45 miljoen pond (of omgerekend 3,91 miljoen euro). Bij voltijds werkende werknemers in Verenigd Koninkrijk lag de mediaan op 28.758 pond (32.583 euro) per jaar. Hoewel de Britse toplonen in 2016 met 1/5 daalden ten opzichte van 2015 en de gewone lonen in 2017 lichtjes stegen, blijft de pay ratio gigantisch. De pay ratio, de verhouding tussen de mediaan van de verloning van de CEO en die van de gewone werknemer, is in het Verenigd Koninkrijk een ontstellende 120:1.
Lonen Belgische CEO's en werknemers groeien verder uiteen
De pay ratio in ons land is kleiner, maar in tegenstelling tot in het Verenigd Koninkrijk neemt het verschil de toplonen en de gewone lonen wel toe. Xavier Baeten en Said Loyens van het Executive Remuneration Research Centre van de Vlerick Business School doen jaarlijks onderzoek naar toplonen. Voor 2016 onderzochten ze 861 beursgenoteerde bedrijven in België, Frankrijk, Nederland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Zweden. Ze stelden vast dat tussen 2014 en 2016 binnen de onderzochte landen 59 procent van de CEO’s zijn verloning heeft zien stijgen. Voor België werd vastgesteld dat meer dan 70 procent van de CEO’s van de Bel20-bedrijven een salarisstijging gekend heeft. De mediaan van de totale verloning (vast loon, bonus en variabele verloning) van CEO’s in de Bel-20-bedrijven bedroeg in 2016 zo’n 2.080.000 euro. Dat is een stijging met maar liefst 26 procent ten opzichte van 2015!
De stijging van de toplonen steekt schril af tegen de loonverminderingen die de modale werknemer de voorbije jaren moest ondergaan. Door de loonmatiging daalden in België de reële lonen na aftrek van de inflatie. In 2017, zo berekende het Duitse onderzoeksinstituut WSI, verminderden de reële Belgische lonen met 0,3 procent. Dat was nadat de reële Belgische lonen in 2016 al met 0,94 procent waren gedaald. België was toen volgens het ETUI het enige land in Europa waar dat het geval was. En er valt ook niet snel een inhaalbeweging te verwachten. De Britse vakbondskoepel Trade Union Congress (TUC) voorspelde onlangs op basis van OESO-gegevens dat de Belgische werknemer zijn reële loon dit jaar met amper 0,1 procent zal zien toenemen. Op een totaal van 32 landen staat België daarmee op de 28e plaats. Voor het geheel van de eurozone wordt een loonstijging van gemiddeld 0,6 procent verwacht, met ruimere reële loonstijgingen in onze naaste buurlanden Nederland, Frankrijk en Duitsland.
Uit het Vlerick-onderzoek blijkt dat de pay ratio tussen het CEO-loon en het gemiddeld loon in België duidelijk nog lager ligt dan in de buurlanden. In Nederland is de verhouding 71:1, in Duitsland 89:1 en in Frankrijk 91:1. In België bedraagt de pay ratio naargelang de bron 37:1 (Vlerick), 43:1 (berekening De Standaard) of 46:1 (berekening CNE), naargelang het gemiddelde bruto jaarloon van de voltijdse werknemer dat in aanmerking wordt genomen. Volgens De Standaard bedraagt dit 47.954 euro, terwijl de CNE uitgaat van 44.374 euro in 2016. De Belgische Fat Cat Day zou dan op 8 januari (CNE) of 17 januari (De Standaard) vallen.
Economische meerwaarde exuberante lonen is niet bewezen
De hogere verloning van de CEO’s wordt vaak gelinkt aan de prestaties van het bedrijf en de noodzaak om de beste krachten aan te trekken. Dat dit een mythe is, wordt door het Vlerick-onderzoek bevestigd. Het onderzoek toont aan dat de CEO’s van de best presterende bedrijven relatief minder worden betaald en dat ook de pay ratio in deze bedrijven lager ligt. Eerder onderzoek van HR-organisatie CIPD wees er ook al op dat een buitensporige verloning van CEO’s een negatieve impact heeft op de motivatie van de werknemers en leidt tot een slechter imago van de bedrijven. Een hoge verloning van CEO’s heeft dus geen economische en maatschappelijke meerwaarde.
Het nut van een loonsverhoging voor werknemers is daarentegen wel bewezen. Meer en meer economisten pleiten voor een loonsverhoging, omdat dat goed zou zijn voor de economie. Een stijging van de lonen zal de consumptie aanwakkeren. Een stijging van de consumptie zal de economische groei stimuleren. De economische groei zal voor meer ondernemingen en dus meer werkgelegenheid zorgen. Tegelijk zal de loonstijging het evenwicht herstellen tussen de verloning en de productiviteit. Sinds de jaren 1980 neemt de ongelijkheid substantieel toe en wordt de kloof tussen de toplonen en de gewone lonen steeds groter. De lonen maken daarenboven een steeds kleiner deel uit van de welvaart. Sinds 1997 steeg de productiviteit met 30 procent, terwijl de lonen maar met 20 procent stegen. Het gevolg is een groter wordende ongelijkheid die de sociale cohesie en de democratie bedreigt.
Tot dusver geen gehoor bij Belgische politiekers
Dit debat is echter volledig aan de Belgische regering voorbijgegaan. Loonstijgingen voor gewone werknemers worden al decennia beperkt en de laatste jaren zelfs onmogelijk gemaakt. In 2015 was er de indexsprong en in 2017 heeft het parlement de loonnorm nog verstrengd. Tegelijk heeft het mogelijkheden gecreëerd om meer te werken. De boodschap is duidelijk. De werknemer die de levensduurte ziet stijgen, heeft maar twee opties: hij moet overuren verrichten of een tweede (flexi-)job zoeken. Dit inzetten op het laag houden van de lonen zal leiden tot een relatieve verarming van de werknemers en een verdere toename van ongelijkheid. In plaats van een job die in zijn basisbehoeften voorziet, zal de werknemer van de toekomst er twee nodig hebben om rond te komen. Zo zal hij er bovendien toe bijdragen dat werknemers voor wie die tweede job hun hoofdtewerkstelling was, van de arbeidsmarkt worden verdrongen. En dat terwijl aan de top de CEO alle kansen krijgt om zichzelf te verrijken.
Het alternatief is nochtans duidelijk: de arbeid van de gewone werknemer moet beter worden vergoed. Een loonstijging maakt dan ook het kernpunt uit van de ETUC-campagne www.payrise.eu die sinds vorig jaar loopt. Het Europees Vakverbond wijst in deze campagne op de nood aan een loonsverhoging voor alle werknemers en het bepalen van een maximum pay ratio tussen de toplonen en de gewone lonen. Daarnaast wordt gepleit voor een grotere transparantie over de toplonen, evenals de invoering van duurzaamheidscriteria.
Bij het begin van het nieuwe jaar wensen we de politieke wereld hartelijk toe dat ook zij snel tot dit inzicht komt.
Isabelle Van Hiel
Adviseur ABVV-Metaal
Andere blogs van Isabelle:
Ze zijn er weer ... de kamperende ouders