In gesprek met ... Frederic Vanhauwaert en Yves Bocklandt.

In deze tijden van kerst en nieuw komen voedseloverschotten, ‘kerstmaaltijden voor minderbedeelden’ en voedselbedeling ook weer in de aandacht. Het is mooi om te zien dat zoveel mensen zich engageren voor mensen in armoede. Het Netwerk tegen Armoede wil zeker geen kritiek uiten op deze engagementen, maar denkt hier graag na over hoe er meer structureel kan gewerkt worden. Het allerbelangrijkste blijft toch om voedseloverschotten te vermijden in plaats van ze te (moeten) bedelen. En, minstens even belangrijk, het eerste streven moet zijn om mensen in armoede voldoende koopkracht te geven om zelf gezonde, kwaliteitsvolle voeding te kopen in plaats van een beroep te moeten doen op overschotten. Als er aan het einde van de keten toch voeding overblijft, pleit het Netwerk voor een andere, niet stigmatiserende, aanpak van voedseloverschotten, die verder reikt dan ‘gratis eten voor minderbedeelden’. Waarom geen tewerkstelling creëren met bijvoorbeeld veilingoverschotten door deze te verwerken tot maaltijden??

Wat is er dan zo problematisch aan voedseloverschotten weggeven? Het watervalsysteem dat ermee gepaard gaat. Voedseloverschotten worden zo lang mogelijk bijgehouden en pas op het einde (bijna letterlijk op de vervaldag) weggeschoven naar het opvangcircuit (sociale kruideniers, voedselbanken, ...). Dat eten moet gratis zijn en moet naar mensen in armoede gaan. Het mag dus niet opnieuw op de markt komen. En, last but not least, het is te nemen of te laten. Of de consument met een klein budget er nu nood aan heeft of niet, hij of zij zal eten wat de restpot schaft.

Het huidige systeem van gratis bedeling van voedseloverschotten fnuikt elk ondernemerschap. Supermarkten worden tot niets verplicht, houden hun overschotten bij tot de ultieme vervaldag, waardoor je er niets anders kunt mee doen dan ze als restje bij mensen in armoede van de hand doen.

Door voedseloverschotten op die manier ‘weg te werken’, zet je hulpvrager en hulpgever ook vast in een rollenpatroon. Zij die niks hebben, niks kunnen en niks te kiezen hebben tegenover zij die alles hebben, alles kunnen geven en de ‘minderbedeelden’ even laten delen in hun weelde. Om nadien over te gaan tot de orde van de dag en mensen zichzelf verder te laten vastrijden in hun armoedesituatie. Je creëert een overlevingscircuit zonder dat er ooit maar een begin van een uitweg is. Een dergelijke kijk op voedselbedeling is stigmatiserend, zowel voor wie geeft als voor wie krijgt. Nochtans kan het ook anders.

In Frankrijk bestaat die andere aanpak al. Daar moeten supermarkten en winkelketens hun voedseloverschotten verplicht wegschenken aan hulporganisaties. Wie daar niet tijdig in slaagt, heeft een boete aan zijn been. Grote winkels zijn zelfs verplicht om een contract af te sluiten met een of meerdere sociale organisaties. Voor die winkels is het zaak om hun overschotten lang genoeg voor de vervaldag weg te werken en zo boetes te vermijden. Daardoor krijg je een heel andere omgang met die overschotten.

Ook denken we aan voorbeelden waarbij groenten die over zijn na veiling verwerkt worden tot maaltijden. Deze verwerking zorgt voor minder verspilling en creëert tewerkstelling voor kwetsbare groepen. Veel efficiënter, veel kwaliteitsvoller en veel minder stigmatiserend.

Of kijk bij ons naar wat sociale kruideniers doen. Dat zijn winkels waar mensen in armoede tegen zeer lage prijzen hun inkopen kunnen doen, food en non-food. Ze kunnen kiezen welke producten ze nodig hebben en wat hun voorkeur geniet. Een heel andere aanpak dan bij de Voedselbedelingsinitiatieven, waar mensen in de rij aanschuiven voor een pakket (bijna vervallen) producten dat te nemen of te laten is.

Of kijk naar wat circuits als Goods to Give (voor non-food) en Food Outlet Store (voor voeding) doen. Zij brengen afgekeurde, maar kwaliteitsvolle producten opnieuw op de markt tegen scherpe prijzen (maar niet gratis). Voedingsproducten komen op de markt, maanden voor ze hun vervaldatum bereikt hebben. Een duurzame, sociale manier om voedseloverschotten te vermijden in plaats van ze op de ultieme vervaldag af te serveren aan mensen in armoede.

Hopelijk zorgt de kerstperiode voor inspiratie tot een meer structurele aanpak.

Frederic Vanhauwaert
Algemeen coördinator Netwerk tegen Armoede

Yves Bocklandt
Vlaamse Sociale Kruideniers/Bond Zonder Naam

Andere blogs van Frederic:

Wat als de jinglebells vervlogen zijn?

Investeren in mensen levert meer op dan besparingen