In gesprek met ... Jurgen Masure.
Afbrokkelende kustlijnen en zinkende paradijselijke eilanden, in Reizen Waes kijkt ‘s lands bekendste durfal voorbij het idyllische postkaartje en blijkt een meer dan welkome pleitbezorger voor actie tegen de opwarming van de aarde te zijn. Al doende laat hij Vlaanderen kennis maken met een nieuw fenomeen: de klimaatvluchteling.
Sinds enkele weken zendt VRT het derde seizoen uit van Reizen Waes, het televisieprogramma waar Tom Waes op zoek gaat naar de geheime en onbeminde plekjes op deze planeet. Enkele weken terug was hij in Bangladesh en afgelopen zondag in Tuvalu. Hoewel beiden landen een kleine 10.000 kilometer van elkaar verwijderd zijn, delen ze wat: het land verdwijnt er beetje bij beetje.
Het Atlantis van de 21e eeuw
In het oude Griekenland van Socrates, Pythagoras en Perikles bestond er zoiets als ‘het eiland van Atlas’. Vandaag kennen wij dat eiland onder een iets bekendere naam: Atlantis. Atlantis was volgens de mythe een eilandenrijk dat door een immense catastrofe plotseling zou verdwenen zijn. Het eiland werd verzwolgen door de golven en rust nu voor eeuwig op de bodem van een van onze vele zeeën.
De inwoners van Atlantis vluchtten naar heinde en verre, naar de eilanden rond Griekenland zoals Delos of Lesbos, naar poleis zoals Milete, Sparta of Arcadia en naar het oude Egypte van de mysterieuze farao’s. Eén ding hadden, leren we uit de verhalen van Plato en andere klassieke auteurs, veel van die vluchtelingen gemeen: deze klimaatvluchtelingen avant la lettre bleken nergens echt welkom.
Hoe mythisch dit verhaal ook klinkt, het is vandaag het lot van de inwoners van Tuvalu, een Polynesische archipel in de Grote Oceaan ten zuiden van Kiribati, ten noorden van Fiji en ten oosten van de Salomonseilanden.
Een uniek geval? Helaas niet.. Massamigratie zal in deze nieuwe eeuw het nieuwe normaal worden. Klimaatopwarming is de grootste bedreiging van de 21e eeuw. Het gevolg: gezinnen worden verdreven van de plekken waar ze steeds gewoond hebben. Miljoenen zullen op de vlucht gaan voor de droogte, stijgende zeespiegel, orkanen of cyclonen, en ja ga zo maar door.
Klimaatdepressie
Elke dag worden we om de oren geslagen met onheilspellende berichten over de opwarming van ons klimaat. De zeespiegel stijgt, ons weer verandert. Wij weten dat en toch hopen we dat de gevolgen uitblijven. Niets is minder waar. Volgens Nasa was 2016 het warmste jaar ooit gemeten. Je kunt er donder op zeggen dat 2017 ook alle records aan diggelen zal slaan. Het klimaat warmt op.
Desondanks vinden wetenschappers en activisten bij politiek en publiek weinig gehoor voor hun pleidooi voor actie tegen de opwarming van de aarde. Sommigen maakt het moedeloos en cynisch. Tom Waes niet.
Klimaatvluchteling
De beelden die we te zien krijgen stemmen ons wel somber. Tefiti, de lollige local en gezapige gastheer van Waes op Tuvalu is er allesbehalve gerust in. Hij ziet de toekomstsomber in: “Over twintig, dertig jaar zullen deze eilanden verdwenen zijn. Er is geen toekomst of hoop meer voor ons volk hier.”
Volgens zijn eerste minister komt het allemaal wel goed. Tefiti is niet overtuigd. Hij vraagt zich terecht af waar zijn kinderen zullen wonen. Het is een vraag die elke ouder zich stelt. De wereld zal hoe je het ook draait of keert een stijgend aantal klimaatvluchtelingen zien.
Klimaatvluchtelingen associëren wij veeleer met verre landen. Maar er zijn al klimaatvluchtelingen in Europa gesignaleerd: onlangs werden honderden Noorse eilandbewoners geëvacueerd na aardverschuivingen door recordtemperaturen. Er wordt geschat dat het aantal klimaatvluchtelingen wereldwijd tegen 2050 tot zo’n 250 miljoen kunnen oplopen. Dat is niet niets.
Verworpenen der aarde
Klimaatvluchtelingen zijn de verworpenen der aarde van de 21e eeuw. Vaak zijn het juist die gebieden, waar de bevolking al sterk verarmd is, die het risico lopen van verwoesting van het milieu en klimaatverandering. Opnieuw was Tom Waes er getuige van: in Bangladesh zag hij met eigen ogen de kusten afbrokkelen.
Klimaatverandering treft mensen die al in extreme armoede leven extra hard. Je moet geen geleerde zijn om hier de pertinente onrechtvaardigheid van in te zien. En oh ja, maak je maar geen illusies: de armste gebieden zijn misschien eerst aan de beurt, maar klimaatverandering treft ons allen.
Bestaat de klimaatvluchteling wel?
De term klimaatvluchteling gaat al enige tijd mee. Hij werd reeds in 1976 in een rapport van het Worldwatch Institute gebruikt, en kwam in 1985 in het publieke debat door een rapport van het VN-Milieuprogramma.
Toch is het kader hierrond allesbehalve duidelijk. De Verenigde Naties heeft moeite met dit begrip. De vraag of klimaatvluchtelingen wel of niet bestaan is tot op heden nog steeds voer voor een heftig debat. En het zal er in de toekomst niet gemakkelijker op worden aangezien grenzen met de minuut dichter slibben, muren hoger worden en gezichtsvelden nauwer.
Jurgen Masure
Klimaatkameraad
Meer info? Surf naar www.klimaatkameraad.be.
Meer blogs van Jurgen?
Wat de leeuwenkoning te maken heeft met de kringloopeconomie
Een brief aan de voorzitter van de klimaatconferentie in Parijs
Klimaatdoelstellingen: mag het ietsje meer zijn a.u.b.?