In gesprek met... Dries Merre.

Sociale bescherming, solidaire gezondheidszorg en arbeidsrechten zijn onmogelijk los te koppelen van belastingen. De Panama Papers zijn op dat vlak een wake-up call; een kleine groep hoeft niet bij te dragen, waardoor de overheid veel geld misloopt. Intussen zou de ‘economische realiteit' overheden dwingen om de hakbijl boven te halen, maar in die realiteit kan een mens niet waardig leven. Om solidariteit te laten floreren moeten we het momentum grijpen.

Heel wat Vlamingen voelen zich in de steek gelaten door de overheid. Dat merk je in gesprekken op straat of op sociale media. Een voorbeeld hiervan is de frustratie omdat vluchtelingen zogezegd ‘de rode loper uitgerold krijgen’. De mensen waarmee ik sprak verwijzen graag naar hoe moeilijk het is om comfortabel te leven. Hun uitkeringen dalen, ze werken steeds harder en aan flexibelere arbeidsvoorwaarden of hebben geen toegang tot sociale woningen of leningen. Of het terecht is om hun situatie te vergelijken met die van de vluchtelingen is een andere vraag, maar het wijst wel op het gevoel dat leeft bij velen in onze samenleving. Namelijk dat overheden vluchtelingen meer zouden ondersteunen dan hun eigen bevolking. Het lijkt erop dat er moet gekozen worden tussen solidariteit met de eigen bevolking of solidariteit met vluchtelingen. Het vluchtelingendebat is dan ook een goede reden voor sommigen om oude leuzen weer boven te halen. Er wordt van de daken geschreeuwd dat de druk op onze sociale voorzieningen onhoudbaar is en besparen de enige optie is om ons systeem te redden. De oplossing om het kind drijvende te houden, is het de zwembandjes af te nemen. Zo willen de belangengroepen die zich altijd verzet hebben tegen een sterke sociale zekerheid, datzelfde systeem redden. Als de vos de passie preekt, boer pas op je ganzen. 

Alles voor de winst, overal

Niet alleen in België komen verworven rechten in het vizier. In Duitsland en Nederland is er al langer geknipt in de uitkeringen en in Frankrijk kan het huidige sociaal protest gezien worden als een vurig pleidooi voor het behoud van de welvaartsstaat met al haar facetten. Maar ook elders staat het leven onder druk omdat overheden koste wat kost dat beetje kapitaal willen aantrekken. Een voorbeeld zijn de Latijns-Amerikaanse maquila’s, dat zijn zones waar arbeidswetgeving en belastingregimes aangepast worden om bedrijven te lokken. Maar ook in Afrika bestaan dergelijke zones. 

De beleidsmakers beweren dan ook geen keuze te hebben. Omdat kapitaal zich vrij kan verplaatsen, 'moeten' landen zich hierop afstellen. Maar kapitaal gedijt natuurlijk waar het zich het gemakkelijkst kan vermenigvuldigen, waar er het minste belemmeringen zijn, waar belastingen bijzaak zijn, waar de economie boven het maatschappelijke primeert. De overheid moet zo klein mogelijk blijven en de markt moet zo vrij mogelijk gelaten worden. Weinig inkomst en weinig uitgaven dus. Het resultaat laat zich voelen. Onze sociale bescherming staat onder druk en buiten de grenzen van Europa kan ze maar moeilijk voet aan wal krijgen. Vorig jaar startten 11.11.11 samen met onder andere ABVV en FOS nog een campagne waarmee gehekeld wordt dat drie op vier mensen op deze aardbol geen sociale bescherming, zoals een pensioen of ziekte-uitkering heeft.

Ontsnappingsroutes

Beweren dat de economische realiteit dergelijke beslissingen verantwoordt, is maar moeilijk uit te leggen. Om de afbraakpolitiek te rechtvaren wordt er met vinger gewezen. 'De vluchtelingen' of 'de veiligheidsuitgaven' of beter nog 'we leven boven onze stand'. Het is dan ook enorm pijnlijk dat Panama Papers ons nogmaals met de neus op de feiten drukt: er zijn voldoende alternatieven, maar die worden onder de mat geveegd. De kleine elite, die steeds rijker wordt door de manier waarop het beleid kijkt naar economie, kan ook nog eens ontsnappen aan een eerlijke maatschappelijke bijdrage.

Als we er de kaart bijnemen blijkt uit Panama Papers dat naast tal van Europeanen, Amerikanen en Canadezen, heel wat Latijns-Amerikanen, Afrikanen en Aziaten aan hun bijdrage kunnen ontsnappen. SwissLeaks toonde eerder al aan dat ontsnappingsroutes zoeken voor kapitaal een elitaire sport is die door alle nationaliteiten beoefend wordt. We zitten dus allemaal in hetzelfde schuitje: enerzijds wordt er gehamerd op begrotingsdiscipline wat zich vertaalt in besparingen en anderzijds kan de elite ontsnappen. Om investering aan te trekken houden overheden hun uitgaven laag en wordt de welvaartsstaat afgebroken, of de uitbouw ervan verhinderd. Om ervoor te zorgen dat bedrijven, personen en kapitaal niet wegvluchten, gunt men ze sluipwegen. Zo komt alles op het dak van de rest van de maatschappij terecht. Het is een verhaal dat je overal ter wereld hoort. Daarom dat het ABVV het samen met FOS opneemt voor de wereldwijde sociale strijd. Dat is ook nodig want zowel hier als elders wordt er gestreden tegen dezelfde soort beleidsbeslissingen, tegen dezelfde elite.

A good crisis

“Never let a good crisis go to waste”, zei Winston Churchill ooit. Het is stilaan een klassieker geworden, maar jammer genoeg met een negatieve ondertoon. We zien dat de reacties op crisissen de laatste decennia maar zelden in het voordeel van de gewone man zijn beslist. Een mooi voorbeeld is de reactie op de economische crisis van 2008. Die ontstond omdat lage lonen in combinatie met leningen meer opleverden voor het patronaat en beleggers. Na zeven jaar blijkt dat de crisis heeft geleid tot goedkoop geld en ‘business as usual’. De oplossing om meer te reguleren was een doekje voor het bloeden, in de plaats daarvan werd 'snoeien om te groeien' overal het nieuwe motto. De rijken werden wereldwijd intussen steeds rijker, de middenklasse wordt uitgeperst met besparingen allerhande en de ongelijkheid binnen landen neemt almaar toe.

Maar niet deze keer! Wanneer blijkt dat, als gevolg van egoïsme van elites, bijna overal ter wereld de solidariteit onder druk staat, is een mens al eens verontwaardigd. Als blijkt dat welvaart en gelijkheid zouden kunnen worden gehandhaafd of zelfs uitgediept, indien de regels voor iedereen gelijk zouden zijn, dan is een mens al eens verbijsterd. Laten we het momentum van de Panama Papers dus maar grijpen, laten we er een 'good crisis' van maken. Verontwaardigt u, schop op de schenen, groepeer u, verzet u en laat u horen bij uw familie, collega’s, kennissen, vrienden en vooral uw vijanden!

Dries Merre werkt bij FOS, de Noord-Zuidorganisatie van de socialistische beweging die zich inzet voor precaire groepen in het Zuiden.

Andere blogs van de FOS:

Sociale bescherming? Graag voor iedereen