In gesprek met ... Mieke Van Gramberen.

De afgelopen twee maanden kreeg ik de kans om met een zestigtal vakbondsafgevaardigden van gedachten te wisselen rond het thema ‘langer werken met goesting’. Het was een –wederzijds- spervuur aan vragen. “Is langer werken met goesting mogelijk? Wat moet er gebeuren om dit mogelijk te maken? Wat is de impact van CAO 104 op het terrein?”

CAO 104 een lege doos?

Ik had gehoopt dat de vakbondsafgevaardigden - naar aanleiding van de gesprekken rond CAO 104 - luidop en fier zouden zeggen: “Kom eens kijken wat wij hebben bedacht om werk werkbaar te realiseren!” Maar het bleef verdacht stil rond de tafel. Veel schouders werden opgehaald, niet uit onverschilligheid, veeleer uit onmacht.

Stond er dan ‘niets’ in de afgesloten werkgelegenheidsplannen? Jawel, maar vooral het bestaande beleid werd hierin hernomen. Waren er dan geen nieuwe maatregelen? Jawel, in sommige bedrijven was men veel ‘coulanter’ in het opnemen van extra (onbetaalde) verlofdagen. En is dat dan de oplossing om werkbaar werk tot stand te brengen? Niet echt –aldus de afgevaardigden.

Wat moet er dan wél gebeuren om langer werken mogelijk te maken? “Men moet het werk aankunnen, hé. Je zou je eigen werktempo wat moeten kunnen bepalen. Maar daar houdt men nu geen rekening mee.” Of nog: “Mensen die jonger zijn komen bij ons aan de geautomatiseerde machines te staan. De oudere werknemers krijgen de zware jobs, want ze zijn niet opgeleid voor de nieuwe machines.” Of nog: “Mensen moeten af en toe waardering krijgen. En dan hoeft niet financieel, hé. Een schouderklopje – weet je wel.”

Niet ‘ander werk’, maar ‘anders werken'

De afgevaardigden slaan de nagel op de kop. Wat geeft mensen energie om op te staan en met goesting naar het werk te gaan? Het ligt in het alledaagse van de job zelf.

• zelf je eigen werktempo bepalen en een pauze nemen wanneer je dat wil;
• het werk even verlaten als je kinderen ziek zijn en/of wanneer je belangrijke persoonlijke zaken moet regelen;
• waardering krijgen voor wat je doet en van betekenis zijn voor je collega’s;
• invloed hebben op belangrijke beslissingen die een impact hebben je werk;
• werk waarin je regelmatig nieuwe zaken leert;
• enz.

Het geheim tot langer werken moeten we niet ver zoeken. Dat ligt in het werk zélf. In de manier waarop taken verdeeld worden én de taakinhoud die tot stand komt. Die taakinhoud (autonomie, variatie, feedback ...) heeft een grote impact op de goesting om langer te werken, maar evenzeer op de mogelijkheid tot langer werken. Als er geen goede balans gevonden wordt tussen taakeisen en regelmogelijkheden, dan neemt de werkdruk toe, de leermogelijkheden nemen af en het aantal burn-outs neemt toe.

Arbeidsinhoud en arbeidsorganisatie zijn niet de enige, maar wél een belangrijke sleutel tot werkbaar werk. En laat dit nu net het terrein zijn dat –aldus de eerste impressies vanuit de toepassing van CAO 104- weinig verkend is.

Meer autonomie, minder hiërarchie

Hoe is de arbeidsinhoud van werknemers de afgelopen vijftien jaar geëvolueerd? Uit een recente analyse van de Europese Werknemersenquête (ECWS, Ramioul, M., 2015) blijkt dat de complexiteit op het werk is toegenomen. Men zou verwachten dat de autonomie op het werk ook toeneemt want op die manier stel je werknemers in staat om met die toenemende complexiteit om te gaan. Wat blijkt? De complexiteit neemt toe én de autonomie neemt af. De werkdruk neemt toe, het is niet verrassend. Conclusie? We werken harder in minder aantrekkelijke jobs. De slotsom? Inhoudelijk aantrekkelijk werk ontstaat niet vanzelf. Er is aandacht voor nodig op bedrijfsniveau.

Een aantal bedrijven hebben, samen met hun werknemers en hun afgevaardigden, ingezet op een andere arbeidsinhoud en arbeidsorganisatie. Ze kiezen -vertrekkend vanuit de buitenwereld (klant)- voor een minder hiërarchische organisatie, met samenhangende procesdelen die uiteindelijk weer werk van betekenis opleveren voor mensen op de werkvloer. Resultaat? Een kwaliteitscoördinator uit een metaalbedrijf getuigt: “Ik heb een pak ervaring en kan nu mijn collega’s vooruithelpen. Dat geeft mij een goed gevoel.” Een callcenter-medewerker zegt: “Ik wist niet dat meer verantwoordelijkheid ook minder werkdruk betekent.” Een verpleegster zegt met de glimlach: “Ik weet opnieuw waarom ik voor dit beroep gekozen heb.”

Zinvol werk als gedeelde ambitie

Wij dromen ervan dit op grotere schaal tot stand te brengen. En werk van betekenis te creëren voor elkeen. Vakbondsafgevaardigden hebben veel kennis van wat er op de werkvloeren gebeurt en kunnen zorgen voor draagvlak in de onderneming. Ik hoop dat we mekaar in het verhaal ‘werkbaar werken in wendbare organisaties’ als bondgenoten mogen ontmoeten. Zodanig dat we werk van betekenis kunnen creëren voor elkeen.

Mieke Van Gramberen
Algemeen directeur Flanders Synergie

Mieke schreef ook al een artikel voor ons digitaal magazine M@gMetal. Lees het artikel Langer werken is werkbaar werken hier.