In gesprek met ... Frederic Vanhauwaert.
Maria, Marcella en Marie-Jeanne kampen hun leven lang al met armoede en sociale uitsluiting. Nu hebben ze een toekomstperspectief, helaas in tegenstelling tot veel andere lotgenoten.Wat hebben zij dat anderen niet hebben? Begeleiding op maat naar werk, toegankelijke gezondheidszorg en een sociale woning. Het bewijs dat investeren in mensen werkt en resultaten oplevert. Mensen worden er beter en sterker van.
Helaas zijn Maria, Marcella en Marie-Jeanne uitzonderingen. Veel mensen maken nauwelijks kans op een aangepast en kwaliteitsvol werk-welzijnstraject. 1 op 5 mensen met een laag inkomen hebben onvoldoende middelen voor de huisarts en maar liefst 105.000 mensen wachten op een sociale woning. In plaats van investeringen kregen mensen in armoede het voorbije jaar een eindeloze reeks besparingen over zich heen: lagere (of in sommige gevallen helemaal geen) uitkeringen, duurdere diensten en nog langere wachtlijsten. Maria, Marcella en Marie-Jeanne tonen dat het anders kan.
“Had je mij drie jaar geleden gezegd dat ik nu voltijds zou werken, ik had je gek verklaard”, zegt Maria, aan de slag als ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting bij de FOD Economie. Ze werkt voltijds nadat ze bij Vierdewereldgroep Mensen voor Mensen in Aalst het WAW-traject doorlopen heeft. WAW staat voor Werk-Armoede-Welzijn en is een begeleidingsmethodiek voor mensen in generatiearmoede op weg naar duurzaam werk, waarbij de focus niet alleen op werk ligt, maar waar mensen ook gesteund worden in de aanpak van hun armoedesituatie en welzijnsproblemen.
“Ik stond op invaliditeit en geloofde er niet meer in dat er voor mij nog een job weggelegd was. In een gewone werkbegeleiding proberen ze om je snel aan het werk te krijgen zonder te kijken of het haalbaar is. Hier lag de focus in eerste instantie niet eens op werk, maar op hoe deelnemers hun leefsituatie konden verbeteren. Dat heeft mij uiteindelijk over de streep getrokken. Je werkt samen met lotgenoten aan een verbetering van je situatie. Je wordt gesteund en begeleid, je voelt dat het beter kan gaan en je wint zelfvertrouwen.”
De vorige en huidige regering probeert mensen te activeren door uitkeringen te verminderen of zelfs helemaal te schrappen. Denk maar aan de werkloosheidsuitkering voor langdurig werkzoekenden en de inschakelingsuitkering. “Dit gaat welgeteld nul mensen aan het werk helpen,” zegt Maria. “Solliciteren kost geld. Je moet bellen. Je moet een internetverbinding hebben. Wie moet rondkomen met een uitkering onder de armoedegrens, heeft die financiële ruimte niet. Als je moet kiezen tussen eten voor je kinderen of je internetverbinding om te solliciteren, dan is de keuze snel gemaakt. Nee, sanctioneren is de verkeerde weg. Steun, respect en aangepaste begeleiding, daarmee help je mensen vooruit op de arbeidsmarkt. Ik ben er het levende bewijs van.” Het WAW-traject begeleidde, met steun van het Europees Sociaal Fonds, 17 mensen gedurende een jaar. 7 mensen waren na dat jaar aan de slag. 5 anderen volgden een beroepsopleiding.
6 jaar lang wachtte Marie-Jeanne wanhopig op een sociale woning, tot enkele maanden geleden het verlossende telefoontje kwam. Ik moest mijn tranen de vrije loop laten”, zegt ze. Ik wilde het eerst zelfs niet geloven. Ik had al zo lang gewacht.
Nochtans zag het er kort daarvoor absoluut niet goed uit. “Mijn huis zou verkocht worden en ik dreigde op straat te belanden. Het is schrijnend dat het zo ver moet komen voor je hulp krijgt.” Ze kreeg wel veel hulp en steun vanuit Ons Huis, de vereniging waar armen het woord nemen uit Mol. Dat heeft mij echt door die moeilijke jaren geholpen. Je verhaal kunnen doen, steun krijgen en het gevoel krijgen dat je er niet alleen voor staat, dat houdt een mens recht op de moeilijkste momenten.
5 weken woont ze nu in haar huisje. “Proper, mooi geïsoleerd met driedubbele beglazing. Geen vocht of torenhoge stookkosten meer. Ik kan letterlijk weer ademen.”
Feit blijft dat de calvarietocht van Marie-Jeanne om een sociale woning te krijgen het klassieke verhaal is. De gemiddelde wachttijd in Vlaanderen bedraagt 1.080 dagen, of 3 jaar. Maar afhankelijk van waar je woont, kan die wachttijd sterk verschillen. Sommige mensen, zoals Marie-Jeanne, wachten tot 6 à 7 jaar. Al die tijd moeten ze huren op de privé-markt en moeten ze kiezen tussen de pest en de cholera: teveel huur betalen (600 tot soms 800 euro per maand) en schulden opbouwen of in een slechte woning intrekken met vaak hoge stookkosten en gezondheidsproblemen door vocht.
Marcella komt ook over de vloer bij Ons Huis in Mol. Armoede maakt ziek, ook geestelijk. In verhouding kampen mensen in armoede veel vaker met geestelijke gezondheidsproblemen, maar tegelijk is de psychische zorg het minst toegankelijk. In Ons Huis in Mol heeft een psychologe, Nele, een vaste, gratis zitdag.
“Met Nele kan ik echt praten”, zegt Marcella. “Zij heeft me er helemaal bovenop geholpen. Af en toe heb ik nog wel eens een ‘donkere’ dag, maar dan weet ik dat ik bij haar terecht kan. Geestelijke gezondheidszorg is absoluut geen luxe. Wie in armoede leeft, heeft niet alleen financiële problemen. Het is vaak moeilijk om een blik op de toekomst te houden, om hoop te bewaren, om simpelweg een toekomst te hebben. Doordat ik bij Nele terecht kan, kan ik mijn problemen plaatsen en kan ik ervoor zorgen dat ze mij niet helemaal blokkeren, dat ik mijn leven in eigen handen probeer te nemen.”
De psychologe in Ons Huis is volledig gratis voor de bezoekers. “Het is niet alleen de financiële drempel die weg is. Ik zou anders ook niet weten waar ik een psycholoog moet gaan zoeken. Ons Huis is voor mij een vertrouwde omgeving, dat maakt dat ik gemakkelijk bij haar kan binnen lopen.”
Maria, Marie-Jeanne en Marcella tonen dat er wel degelijk een alternatief is voor het regeringsverhaal van besparen en sanctioneren, zowel in Vlaanderen als federaal. Op 17 oktober, Werelddag van verzet tegen armoede, kiest Netwerk tegen Armoede voor het thema ‘investeren in mensen’. De voorbije maanden stonden volledig in het teken van allerlei besparingen. Ook mensen met een laag inkomen, die het al moeilijk hadden, werden hierdoor getroffen: beperking van de inschakelingsuitkering voor jongeren, de verlaging van de uitkering voor onvrijwillig deeltijds werkenden, minder en duurder openbaar vervoer, de indexsprong, ... Met de campagne wil het Netwerk tegen Armoede in de kijker zetten hoe investeren in mensen zowel goed is voor mensen in armoede zelf, maar ook voor de hele samenleving.
Het Netwerk tegen Armoede pakt de komende weken uit met concrete voorbeelden van hoe investeren in mensen in armoede zowel de samenleving als de mensen zelf vooruithelpt. Je vindt de verhalen van Maria, Marie-Jeanne, Marcella en anderen op www.investereninmensen.be.
Kijkhier voor een lokale actie in je buurt.
Frederic Vanhauwaert
Algemeen coördinator Netwerk tegen Armoede