Er werd voor het eerst erkend dat vakbonden hierin een belangrijke rol spelen. Eindelijk werd er structureel naar vakbonden geluisterd en werd de basis gelegd voor een fatsoenlijke sociale zekerheid.
Politiek is namelijk meer dan verkiezingen organiseren en daarna alle macht aan een groep partijvoorzitters afdragen. In een democratisch systeem is politiek elke manier waarop mensen rechten proberen af te dwingen. Dit is een spel dat al eeuwenlang dezelfde logica volgt: wie de macht heeft probeert deze te bewaren en er de vruchten van te plukken; wie rechten wil afdwingen moet zich organiseren om druk te zetten tot er geluisterd wordt. Daarom weet je als vakbond pas echt dat je goed bezig bent, wanneer regeringsleden en werkgeversorganisaties weeral eens klagen dat een staking ‘politiek’ is . Een staking die niet politiek is, leidt in wezen tot niets.
wie rechten wil afdwingen moet zich organiseren om druk te zetten tot er geluisterd wordt.
Het UVRM als startschot van die internationale mensenrechten, beschermt expliciet dit recht van burgers om zich te verenigen en samen op te komen voor hun rechten. Net omdat dit recht van zo’n wezenlijk belang is in onze democratische rechtstaat, staat het recht op vrijheid van vereniging ook regelmatig onder druk.
Wanneer bijvoorbeeld het Openbaar Ministerie de verkeerswet succesvol inzet om Bruno Verlaeckt, voorzitter van ABVV Antwerpen, te laten veroordelen wegens het ‘kwaadwillig hinderen van het verkeer’, is dat een héél gevaarlijk precedent. Deze vakbondsman liet tijdens een nationale staking in 2016 blokkades opwerpen in havengebied. Het ABVV had die dag expliciet de intentie om respect af te dwingen voor sociale verworvenheden, een opzet dat in het geheel niet kwaadwillig is. Welk signaal wordt hiermee uitgestuurd? Verenigen mag, zolang je het systeem niet hindert? Het recht om je te verenigen en te vergaderen moet net kunnen hinderen, anders verandert er nooit iets.
Naast het inperken van manieren waarop geprotesteerd wordt, kunnen protestacties ook ontkracht worden door ze een symbolisch karakter te geven. Dat is exact wat gebeurd is met de traditie van het carnaval, dat de katholieke kerk succesvol naar haar hand wist te zetten. Carnaval was die ene periode in het jaar waarop de machtsverhoudingen volledig omgekeerd mochten worden. De bedelaar werd een week lang prins, de prins zelf hield zich een weekje afzijdig. Een tijd lang mocht alles, kon lekker stoom afgelaten en kritiek op de elite geuit worden, daarna keerde iedereen braaf terug naar zijn onderdanige rol in de dagelijkse realiteit.
Een andere manier waarop geprobeerd wordt het recht op vereniging uit te hollen, is door de groep in te perken of groepen tegen elkaar uit te spelen. Daarom worden vandaag voorstellen gelanceerd om loononderhandelingen enkel nog op bedrijfsniveau te laten plaatsvinden, waar een vakbond uiteraard minder sterk staat. Dan weer wordt gezocht naar een ‘externe vijand’ waartegen men zich kan verenigen: arbeiders met slechtere loonvoorwaarden, Walen, vreemdelingen, etc.
Het recht op vereniging dient ervoor om collectief rechten op te eisen, en dat totdat iedere mens in staat is een menswaardig leven te leiden. De essentie van dit recht – solidariteit - mogen we niet vergeten en er moet blijvend voor gestreden worden.
Over Kati Verstrepen
Kati Verstrepen is voorzitter van de Liga voor Mensenrechten die sinds 1979 inbreuken op de mensenrechten aanklaagt en Belgen alert houdt rond de thema's vrijheid, veiligheid, privacy, detentie en discriminatie. Als advocate is ze al 30 jaar een van de weinige experts in vreemdelingenrecht. Ze wil de Liga verder uitbouwen als waakhond van en kenniscentrum over de mensenrechten.